Đầu tóc ông già gác đêm có vẻ còn bù xù hơn buổi tối lão đón tôi ở cao ốc có phòng thăm mạch của bác sĩ Cole. Có vẻ như lão dùng một thứ dược phẩm để cố làm xẹp mớ tóc trắng nhưng chúng vẫn dựng lên trông giống như bộ tóc giả của một anh hề rạp xiếc. Lão cũng đã cẩn thận cạo râu trước khi đến nhà tôi nhưng chắc là tay lão bị run nên đã làm sứt mặt ở nhiều chỗ, và trên chiếc cố áo quá rộng đối với lão, có giây máu. Những vết mỡ tròn bám vào ve áo vét tông.
Lão đứng đực trước bàn làm việc của tôi, tay lão tẩn mẩn nghịch chiếc mũ quả dưa mà cả người lão có thể trốn trong đó. Và tôi có cảm giác như đôi mắt lão có thể khóc vào bất cứ lúc nào.
Tôi hất đầu chỉ cho lão chiếc ghế dành cho khách hàng.
- Mời bố già ngồi xuống đây. Ngọn gió lành nào thổi bố đến gặp tôi vậy?
Lão rón rén ngồi vào chiếc ghế bành, lấy tay phủi bụi cái mũ, xỉ mũi, đằng hắng cồ.
Cuối cùng lão nói với giọng run run.
- Anh bạn trẻ ạ, tôi đã suy nghĩ rồi.
Lão để mũ trên đầu gối và ngắm nó với vẻ buồn bã.
- A, - Tôi nói. Ông đã suy nghĩ. Về chuyện gì thế hở bố già?
- Ở về vụ ám sát… Đúng là tôi đã suy nghĩ về chuyện đó đấy, anh bạn trẻ ạ! Về vụ giết người!
Tôi cho lão thấy tôi không còn dính dáng gì đến vụ đó và nếu lão có lời chứng nào cần đưa ra thì tốt nhất lão nên nói với cảnh sát.
Với vẻ bất mãn, lão thổ lộ cho tôi biết:
- Tôi đã đến đấy rồi. Nhưng các me xừ quá bận rộn nên không thèm tiếp tôi.
Lão bật tiếng cười nhạo nho nhỏ.
- Nhưng dù sao tôi cũng muốn cho họ biết một chi tiết thật đặc sắc mà họ không hề biết. Và nếu các anh cớm biết chuyện đó, chắc chắn họ thay đối ý kiến về nhân dạng kẻ đã giết ông bác sĩ Cole tội nghiệp.
Tôi đang mở hộp đựng thuốc lá. Tôi tuột tay làm rơi nó trong khi nghe những lời này. Tôi cúi xuống và thậm chí phải bò cả hai chân hai tay để nhặt những điếu Lucky văng ra khắp nơi. Ông già kiên nhẫn chờ tôi làm xong việc. Vẫn luôn xịt mũi.
Và tiếng động này làm tôi sực nhớ ra mình đang có khách, rằng tôi đang tỉnh chứ không phải đang chìm đắm trong một cơn ác mộng.
Cuối cùng tôi đứng lên, lại ngồi vào ghế sau khi phủi bụi ở quần. Lão nói tiếp:
- Đúng thế, anh bạn trẻ ạ, họ rất bận! Ít ra đó cũtlg là lời một nhân viên ở phòng chỉ dẫn nói với tôi như vậy. Một thằng nhãi con, nếu ông muốn biết ý kiến của tôi về thằng đó? Chỉ cần bóp mũi gã một cái thế là sữa đã chảy ra. Nhưng điều đó không ngăn cản gã mất đi thói quan liêu. Gã chỉ đưa mắt nhìn tôi đúng có một cái, ngắt lời giữa chừng câu nói của tôi và thế là chùm…
Lão mỉm cười với vẻ buồn bực và dùng ngón trỏ quệt ngang mũi. Tôi nói với lão rằng tôi rất thông cảm với sự phẫn nộ của lão. Tôi nói thêm rằng chính tôi đôi khi có việc phải gặp những thằng nhãi ranh mà tính quan liêu còn tệ hơn thế nữa.
Lão sung sướng nói:
- Anh bạn trẻ, anh nói rất đúng, hoàn toàn có lý! Giá mà họ để cho tôi được trình bày. Nhưng không! Ngay khi tôi vừa mới mở mồm thì họ chặn họng ngay: “Không thể được? Ông không thể gặp được ông Cảnh sát trưởng đâu!" Không thể gặp ông cảnh sát trưởng về một vụ giết người thì lúc nào người ta mới có thể được ông ta tiếp kiến? Dù sao đó cũng chỉ là một con người như bao người khác, chỉ có một điều khác biệt duy nhất là ông ta không phải kiếm sống bởi vì chính chúng ta, những người đóng thuế, đã cung cấp tiền của chúng ta cho ông ta.
Lão nói một mạch không nghỉ để lấy hơi. Tôi lợi dụng lúc lão dừng một chút để hỏi:
- Dừ sao ông có đạt kết quả là nói được với họ một điều gì nhất định không?
- Ông nghĩ thế sao! - Lão nói kèm theo một cử chỉ chán chường. - Khi tôi thấy người ta đối xử với tôi như vậy thì thôi tôi không nài. Tôi cũng có tự ái chớ bộ! Và tôi cũng vậy. Tôi không có thì giờ phí phạm! - Lão nói thêm với vẻ tự hào.
- Nhưng chính xác là bố già đã kể với họ những gì?
- Chà, tôi bắt đầu nói với họ là thủ phạm giết bác sĩ Cole vẫn còn ngoài vòng pháp luật và nếu họ muốn bắt hắn, họ nên nghe những lời tôi sắp nói với họ.
- Thế người ta trả lời bố như thế nào?
- Vẫn cái thằng nhãi ranh đó xấc xược đáp rằng vụ này đã kết thúc và cuộc điều tra đóng lại vì gã Peter mà theo các báo đưa tin, chính gã đã giết ông bác sĩ Cole tội nghiệp đã chết rồi, và người ta không thể đưa lên ghế điện một người đã đứng trước đấng tạo hoá. Giá họ chịu khó nghe tôi nói thì họ phán đoán ngay lập tức Peter không phải là thủ phạm.
Tôi cảm thấy một dòng mồ hôi lạnh chạy dọc sống lưng. Nếu mà tất cả các ông già gác dan bắt đầu chơi trò làm thám tử…
Tôi nói với lão bằng giọng cứng rắn:
- Nếu như vậy thì ông hoàn toàn làm đúng khi đến gặp tôi. Ông hãy kể hết những điều gì ông biết và nếu tôi có thể giúp được ông, nghĩa là tôi thấy những tin tức của ông có tầm quan trọng, tôi sẽ vui lòng cho ông biện lý là người bạn lâu đời của tôi được biết. Nào, ông hãy quên đi sự đón tiếp không tết của cảnh sát và cho tôi biết ông khám phá được cái gì.
Lão định bắt tréo đôi chân nhưng không thể được nên đành thôi và sửa lại cái kính trắng gọng ông còn nhớ buổi tối lúc cảnh sát tìm kiếm khắp cao ốc mà chẳng thấy bóng ma nào ngoại trừ chỉ có tôi và ông không?
- Có, tôi nhớ ra rồi. Ông nói tiếp đi.
- Trong lúc náo động như thế nên tôi đã quên không cho các anh cớm biết một chuyện. Và chỉ mãi khi không có người nào đến hỏi xin lại cái đó thì tôi mới lại sực nhớ ra.
- Phải, phải, nhưng đó là vật gì?
- Một vật tôi đã nhặt được. - Lão giải thích với vẻ chất phác.
Trong lòng tôi bắt đầu sôi sục vì nóng ruột. Lão có định nói hết không? Còn lão, lão cứ nhẩn nha không bận tâm đến vẻ nóng lòng của tôi. Mà cũng có thể lão không nhận thấy điều đó.
- Vật gì? - Tôi hỏi.
- Khoan đã nào!
Lão ngăn tôi lại.
- Cứ để tôi nói và đừng ngắt lời tôi nếu không ông làm đầu óc tôi rối tung lên hết khiến tôi nói không ra đầu ra đuôi gì bây giờ.
Tôi thở dài và nghiến chặt hai hàm răng lại. Đành phải để lão trình bày theo cách của lão vậy.
- Ủa, - lão nói tiếp. - Với vụ giết người và chuyện đi đi lại lại lung tung như thế, tôi không nhớ ra ngay. Chỉ mãi sau khi…
Tôi ngồi thụt sâu trong ghế bành và bắt đầu cắn móng tay.
- Buổi tối hôm đó, khi đến làm việc tôi nhìn thấy cô ta bước vào một thang máy tốc hành. Tôi không nhớ rõ chuyện đó nếu không có người nào đấy khi bước ra đây xô đẩy làm cô ta đánh rơi chiếc xắc tay. Mọi thứ đựng trong đó tung tóe hết ra đất. Lúc đó tôi đang đứng gần. Là một người có giáo dục, tôi liền giúp cô ta nhặt những thứ lỉnh kỉnh đó.
Thế trước đó ông có nhìn rõ người phụ nữ đó không.
- Tôi không còn nhớ rõ, anh bạn trẻ ạ. Thực ra tôi ít có thì giờ để ngắm cô ta vì tôi bò lồm cồm dưới đất bằng cả chân lẫn tay. Tôi chỉ nhớ là cô ta xinh và còn trẻ. Và trời ơi, cô ta có bộ giò… - Lão huýt sáo. - Loại giò mà theo bà xã nhà tôi nói thì chúng bắt những người đàn ông có vợ phải quay đầu nhìn.
- Cô ta đến đấy vào lúc mấy giờ?
- Xem nào, để tôi nhớ lại đã… - Lão hơi nghiêng người, khịt khịt cái mũi, nhắm mắt lại rồi mở ra. - Tôi thường đến trước sáu giờ. Anh biết đấy tôi cần phải có một ít thời gian để mặc bộ đồ lao động, như thế thì nên đến sớm một chút… - Lão cười nhạt - Tôi nhớ là sau khi tôi mặc bộ đồ xong xuôi thì cô ta đến, lúc đó vào khoảng sáu giờ năm hay sáu giờ mười gì đó. Phải, đúng là thế. Hầu như những người kết thúc giờ làm việc vào sau giờ đã ra về. Do đó mà tôi mới chú ý đến việc cô ta tới muộn như thế. Sau khi suy nghĩ tôi tự nhủ: "Lạ thật đấy!" Bởi vì, anh bạn trẻ ạ, cô gái trẻ vào cao ốc làm gì trong khi cả toà nhà hầu như vắng bóng người? - Lão nhún vai như muốn chờ đợi một vài lời giải thích bất ngờ về phía tôi.
- Rồi sao nữa?
- Người phụ nữ trẻ hay cô gái trẻ đó không thấy đi xuống vì tôi phải dùng một chiếc thang máy khác đi lên để đưa xuống chiếc thang máy cô ta đã dùng và quên đóng cửa. Thang máy tôi dùng là loại thang bình thường đi lên từ từ.
- Thế chiếc thang máy tốc hành dừng ở lầu thứ mấy?
Lão ranh mãnh hỏi lại:
- Theo anh thì lầu mấy?
Tôi biết rằng lão sẽ cụt hứng nếu tôi trả lời.
- Đúng rồi, anh bạn trẻ, anh đã đoán đúng, - lão nói với giọng đắc thắng. - Ở lầu thứ mười bốn!
Lão ngừng lời để thưởng thức hiệu quá lời lão noi.
- Như tôi đã nói, - lão tiếp, - ngay lúc đó tôi không chú ý tới chi tiết này.
Tôi còn bận đưa hết các thang máy xuống tầng trệt và bắt đầu đi tua cho tới lúc xin anh thứ lỗi cho, anh đập ầm ầm cửa ra vào. Sau khi mọi việc đều trở về ổn định đâu vào đấy và xác ông bác sĩ Cole tội nghiệp đã mang đi, tôi bắt đầu quét dọn đại sảnh ở dưới nhà, ngay trước dàn thang máy. Và thế là tôi nhìn thấy một nhúm phấn hồng. Tôi quét luôn nhưng vì tôi quen tính tò mò nên trước đó tôi đã đưa lên mũi ngửi. Thơm thật là thơm nếu anh muốn biết ý kiến của tôi. Tôi nghĩ ngay đến cô gái trẻ đã đánh rơi cái xắc tay và tôi tự nhủ chắc là hộp phấn của cô ta bị bật ra.
- Theo tôi thì lập luận của công nghe rất có lý, - tôi nói. - Hơn nữa ông có óc nhận xét rất tinh tế.
Lão e hèm trong cổ họng.
- Đó là một trong những đức tính của tôi. Chính vì thế mà người ta mới thuê tôi làm người gác đêm. Để tôi quan sát mà! Có như vậy tôi mới biết người nào đến, kẻ nào đi. Và nếu có tên nào lảng vảng trong cao ốc sau giờ đóng cửa mà tôi không ngửi được cái bộ mặt của y tôi liền tống khứ đi ngay. Nhưng ta hãy trở về câu chuyện… Buổi sáng hôm sau trước khi về nhà, tôi đi tuần lần cuối nhằm kiểm tra xem các anh cớm có để bừa bãi những thứ gì không. Tôi đi tới cửa cấp cứu phía sau nhà. Chắc anh còn nhớ, những nhân viên công lực thấy cửa đó không bị khoá. Đúng lúc tôi định quay trở lại thì bất chợt anh có biết tôi nhìn thấy ở dưới đất trong góc nhà một vật gì không? Một vật lấp lánh! Tôi cúi xuống nhặt và nhét vào túi. Nó nằm ngay sau một xô nước dùng cho việc cứu hoả. Vật đó đây này!
Trong khi nói, lão bắt đầu lục hết các túi rồi đặt trước mặt tôi một hộp phấn hồng rất đẹp. Tôi có cảm giác như vừa bị nhận một quả tống vào mạng sườn. Bởi vì tôi đã biết rõ cái hộp phấn này.
Tôi cố lấy giọng thật kiên quyết nói:
- Cái đồ vật tầm thường này có thể thuộc về bất kỳ ai. Đa số các thương xá đều bán hàng trăm hộp phấn như thế này. Và rất có thể nó đã nằm ở đây từ bao tuần nay rồi.
Ông già kêu lên một tiếng đắc thắng.
- Thế là anh nhầm to rồi, anh bạn trẻ ạ. Bởi vì một trong những nhiệm vụ của tôi là canh chừng để các xô luôn luôn có nước, và kiểm tra xem các bình chữa cháy hoạt động có tốt không. Và để làm điều đó, tôi kéo những cái xô ra một góc và đưa vài nhát chổi.
- Rồi sao nữa?
- Tối hôm trước ngày bác sĩ Cole bị giết, lúc tôi kéo những cái xô thì cái này chưa có ở đấy. Anh hiểu rồi chứ?
Tôi hiểu quá đi ấy chứ. Và bây giờ tôi tò mò muốn biết ông lão đi tới những kết luận gì. Tôi hỏi:
- Thế ông còn phát hiện thêm được vật gì nữa không?
- Tôi nhận thấy phấn đựng trong hộp này và phấn tôi quét trước thang máy chỉ là một. Vậy tôi đánh cuộc với anh rằng hộp phấn đó là của cô gái trẻ đã lên lầu thứ mười bốn sau sáu giờ một chút chứ không phải của ai khác. Trước hết là nếu người đã đánh mất vật đó mà có lương tâm yên ổn thì chắc chắn người đó sẽ xin lại. Tôi chịu đưa cổ mình vào đầu dây thòng lọng để biết cô gái trẻ đó cho tôi biết những điều gì cô ta đã làm trong phòng thăm mạch của bác sĩ Cole vào tối hôm đó nếu cảnh sát có thể bắt được cô ta.
- Lập luận của ông có vẻ logic đấy bố già ạ. Dù sao ông đâu có làm cái nghề đó và vụ việc phức tạp hơn nhiều.
- A… - Lão tỏ vẻ ngạc nhiên và hơi phật ý. - Dầu sao không phải chỉ có các anh cớm mới giải đáp được những điều bí mật. Thường xuyên tôi đọc báo thấy một đôi khi những dân tài tử lại khám phá ra trước cảnh sát.
- Điều đó có thể xảy ra, nhưng không nhiều lắm như ông tưởng đâu… - Tôi phớt lờ lòng tự ái của tôi. - Này, ngay cả những dân "làm tư" như tôi cũng có thể bị nhầm. Ông có biết vì sao không? Tại họ không có những biện pháp kỹ thuật cần thiết để sử dụng. Ông hiểu chứ? Thật đáng tiếc và đáng xấu hổ cho những người ở Nha Cảnh Sát đã đón tiếp ông một cách tồi tệ. Dầu sao các anh cớm cần phải nêu gương về sự lễ độ, nhưng về phương diện nghề nghiệp thì họ là loại chúa đấy! Hơn nữa trước khi đóng lại một vụ điều tra, cảnh sát phải xem xét tất cả mọi khả năng, mọi tình huống, cái này tiếp theo cái kia. Và nếu tôi tin vào những tin tức tôi thu thập được, và tôi lấy được từ những nguồn tin rất đảm bảo thì thần công lý có những bằng chứng không thể bác bỏ được chính Peter là thủ phạm. Và tôi sẽ tiết lộ cho ông một điều bí mật. Lẽ ra tôi không muốn cho ông biết nhưng tâm tình đáp lại bằng tâm tình. Trước hết tôi biết Peter đã giết bác sĩ Cole, sau nữa trước khi chết, Peter thú nhận với tôi là hắn đã giết ông ta.
- A…! - Sự ngạc nhiên nhường chỗ cho lòng thất vọng. - Nếu vậy cô gái trẻ đó và chiếc hộp phấn có vai trò gì trong vụ này?
- Người ta có thể tìm ra tới hàng tá lời giải thích nghe được. Dầu sao làm thế nào chúng ta tìm được ra cô ta? Ông đã nói với tôi là không chú ý đến mặt mũi con nhỏ. Ông có thể nhận ra không nếu gặp cô ta lần nữa?
- Kh… không… Tôi không cho là… - Lão đưa lưỡi liếm hàng ria. - Tuy nhiên tôi vẫn thấy vụ này có nhiều điều đáng ngờ.
- Ông thấy vụ này có vẻ kỳ quái bởi vì thẳng thắn mà nói, ông không tìm cách giải thích. Dầu sao người ta không thể nào kết tội một cô gái trẻ giết người chỉ vì cô ta đã đánh rơi hộp phấn. Trước hết, ông có thể thề rằng cái vật đó là của người đã bị xô đẩy khi bước vào thang máy không? Đây là một loại được chế tạo hàng loạt và hộp phấn mà ông nhặt được chỉ là một trong số đó mà thôi. Nếu ông thử mở một cuộc điều tra những phụ nữ làm việc trong cao ốc, chắc chắn ông sẽ phát hiện ra rằng một nửa trong số đó dùng cùng một loại hộp phấn như vậy. Và năm hoặc sáu người trong số họ có một vật giống hệt như cái hộp phấn đó đựng trong túi xắc của họ. Còn về tại sao không có người nào đến xin lại thì cũng chẳng có gì đáng ngạc nhiên. Nếu đó là một phụ nữ ở ngoài cao ốc thì bà ta không thể nào nhớ nổi mình đã đánh mất ở chỗ nào. Cuối cùng, hộp phấn đó chẳng đáng bao nhiêu nên đơn giản nhất là bà ta đi mua hộp phấn khác ở cửa hàng nào đó. Nhưng sự việc sẽ khác đi nếu trên hộp phấn có khắc những chữ viết tắt tên của chủ nhân.
Lão vươn người về phía trước, đôi mắt long lanh. Lão kêu to:
- Có thể có đấy! Tôi chưa nhìn kỹ.
- Nào ta thử xem sao, - tôi nói.
Tôi đặt hộp phấn lên bàn và dùng mùi xoa chà xát nó thật mạnh rồi đưa cho lão xem.
- Ông thấy chưa? Không có gì hết. Ta thử xem ở phía bên trong.
Tôi lặp lại cái mẹo vặt đó:
- Bên trong cũng không có.
Tôi tung tung nó trong lòng bàn tay và hoàn toàn hài lòng. Bây giờ trên mặt vật đó chỉ duy nhất có một loại vân tay thôi - vân tay của tôi.
Tôi đẩy hộp phấn về phía ông già và nói:
- Bố già giữ nó đi.
Lão cầm nó xem xét, vẻ mặt nửa vừa ý nửa bất mãn. Lão nói:
- Tôi làm gì với nó bây giờ?
- Ông mang nó vế phòng làm việc của ông. Nếu người phụ nữ đánh rơi đến xin lại thì ông trả cho người ta.
- Thế nếu không có ai đến thì sao?
- Thì ông làm gì tuỳ ông. Giữ nó, vứt đi hay tặng một người khác. Chỉ là một vật không đáng giá hai đô la, mà phải mới tinh mới được giá đó. Chẳng cần phải vất vả mang nó đến nộp cho phòng thu nhận những vật nhặt được làm gì.
Lão nhắm một mắt hỏi dò:
- Đó cũng là một cơ quan của cảnh sát?
- Phải.
- Nếu thế thì mặc kệ cha các anh cớm! Cứ nghĩ cung cách họ đối xử với tôi như thế! Ha…
- Tôi hiểu điều đó. Ông đến với tình cảm tốt đẹp ông hành động theo đúng như một công dân tôn trọng luật pháp thế mà họ… Này, vì tôi được biết một phần câu chuyện, tôi cảm thấy xấu hổ cho họ. Sự quấy rầy của ông đáng được thưởng. Xin phép ông cho tôi được biếu ông chút đỉnh…
Tôi lấy trong túi ra năm đô la đưa cho lão. Lão mỉm cười.
- Cám ơn, anh bạn trẻ. Người ta có thể nói anh không giống người khác. - Lão nhét tiền và hộp phấn vào túi.
- Không có gì, bố già ạ. Chúc ông gặp nhiều may mắn trong lần tới.
- Cám ơn rất nhiều, may mắn đến rất ít với tôi. Đây là lần đầu tiên người ta giết người trong cao ốc mà tôi làm gác đêm. Tôi hy vọng đó là lần cuối cùng. Ngoài ra nếu điều đó xảy ra lần nữa thì tôi mặc kệ các anh cớm tự giải quyết. Dầu sao tôi đâu có được trả lương để làm công việc của họ.
James Hadley Chase
Buổi hẹn cuối cùng
Dịch giả: Quang Huy
Lão đứng đực trước bàn làm việc của tôi, tay lão tẩn mẩn nghịch chiếc mũ quả dưa mà cả người lão có thể trốn trong đó. Và tôi có cảm giác như đôi mắt lão có thể khóc vào bất cứ lúc nào.
Tôi hất đầu chỉ cho lão chiếc ghế dành cho khách hàng.
- Mời bố già ngồi xuống đây. Ngọn gió lành nào thổi bố đến gặp tôi vậy?
Lão rón rén ngồi vào chiếc ghế bành, lấy tay phủi bụi cái mũ, xỉ mũi, đằng hắng cồ.
Cuối cùng lão nói với giọng run run.
- Anh bạn trẻ ạ, tôi đã suy nghĩ rồi.
Lão để mũ trên đầu gối và ngắm nó với vẻ buồn bã.
- A, - Tôi nói. Ông đã suy nghĩ. Về chuyện gì thế hở bố già?
- Ở về vụ ám sát… Đúng là tôi đã suy nghĩ về chuyện đó đấy, anh bạn trẻ ạ! Về vụ giết người!
Tôi cho lão thấy tôi không còn dính dáng gì đến vụ đó và nếu lão có lời chứng nào cần đưa ra thì tốt nhất lão nên nói với cảnh sát.
Với vẻ bất mãn, lão thổ lộ cho tôi biết:
- Tôi đã đến đấy rồi. Nhưng các me xừ quá bận rộn nên không thèm tiếp tôi.
Lão bật tiếng cười nhạo nho nhỏ.
- Nhưng dù sao tôi cũng muốn cho họ biết một chi tiết thật đặc sắc mà họ không hề biết. Và nếu các anh cớm biết chuyện đó, chắc chắn họ thay đối ý kiến về nhân dạng kẻ đã giết ông bác sĩ Cole tội nghiệp.
Tôi đang mở hộp đựng thuốc lá. Tôi tuột tay làm rơi nó trong khi nghe những lời này. Tôi cúi xuống và thậm chí phải bò cả hai chân hai tay để nhặt những điếu Lucky văng ra khắp nơi. Ông già kiên nhẫn chờ tôi làm xong việc. Vẫn luôn xịt mũi.
Và tiếng động này làm tôi sực nhớ ra mình đang có khách, rằng tôi đang tỉnh chứ không phải đang chìm đắm trong một cơn ác mộng.
Cuối cùng tôi đứng lên, lại ngồi vào ghế sau khi phủi bụi ở quần. Lão nói tiếp:
- Đúng thế, anh bạn trẻ ạ, họ rất bận! Ít ra đó cũtlg là lời một nhân viên ở phòng chỉ dẫn nói với tôi như vậy. Một thằng nhãi con, nếu ông muốn biết ý kiến của tôi về thằng đó? Chỉ cần bóp mũi gã một cái thế là sữa đã chảy ra. Nhưng điều đó không ngăn cản gã mất đi thói quan liêu. Gã chỉ đưa mắt nhìn tôi đúng có một cái, ngắt lời giữa chừng câu nói của tôi và thế là chùm…
Lão mỉm cười với vẻ buồn bực và dùng ngón trỏ quệt ngang mũi. Tôi nói với lão rằng tôi rất thông cảm với sự phẫn nộ của lão. Tôi nói thêm rằng chính tôi đôi khi có việc phải gặp những thằng nhãi ranh mà tính quan liêu còn tệ hơn thế nữa.
Lão sung sướng nói:
- Anh bạn trẻ, anh nói rất đúng, hoàn toàn có lý! Giá mà họ để cho tôi được trình bày. Nhưng không! Ngay khi tôi vừa mới mở mồm thì họ chặn họng ngay: “Không thể được? Ông không thể gặp được ông Cảnh sát trưởng đâu!" Không thể gặp ông cảnh sát trưởng về một vụ giết người thì lúc nào người ta mới có thể được ông ta tiếp kiến? Dù sao đó cũng chỉ là một con người như bao người khác, chỉ có một điều khác biệt duy nhất là ông ta không phải kiếm sống bởi vì chính chúng ta, những người đóng thuế, đã cung cấp tiền của chúng ta cho ông ta.
Lão nói một mạch không nghỉ để lấy hơi. Tôi lợi dụng lúc lão dừng một chút để hỏi:
- Dừ sao ông có đạt kết quả là nói được với họ một điều gì nhất định không?
- Ông nghĩ thế sao! - Lão nói kèm theo một cử chỉ chán chường. - Khi tôi thấy người ta đối xử với tôi như vậy thì thôi tôi không nài. Tôi cũng có tự ái chớ bộ! Và tôi cũng vậy. Tôi không có thì giờ phí phạm! - Lão nói thêm với vẻ tự hào.
- Nhưng chính xác là bố già đã kể với họ những gì?
- Chà, tôi bắt đầu nói với họ là thủ phạm giết bác sĩ Cole vẫn còn ngoài vòng pháp luật và nếu họ muốn bắt hắn, họ nên nghe những lời tôi sắp nói với họ.
- Thế người ta trả lời bố như thế nào?
- Vẫn cái thằng nhãi ranh đó xấc xược đáp rằng vụ này đã kết thúc và cuộc điều tra đóng lại vì gã Peter mà theo các báo đưa tin, chính gã đã giết ông bác sĩ Cole tội nghiệp đã chết rồi, và người ta không thể đưa lên ghế điện một người đã đứng trước đấng tạo hoá. Giá họ chịu khó nghe tôi nói thì họ phán đoán ngay lập tức Peter không phải là thủ phạm.
Tôi cảm thấy một dòng mồ hôi lạnh chạy dọc sống lưng. Nếu mà tất cả các ông già gác dan bắt đầu chơi trò làm thám tử…
Tôi nói với lão bằng giọng cứng rắn:
- Nếu như vậy thì ông hoàn toàn làm đúng khi đến gặp tôi. Ông hãy kể hết những điều gì ông biết và nếu tôi có thể giúp được ông, nghĩa là tôi thấy những tin tức của ông có tầm quan trọng, tôi sẽ vui lòng cho ông biện lý là người bạn lâu đời của tôi được biết. Nào, ông hãy quên đi sự đón tiếp không tết của cảnh sát và cho tôi biết ông khám phá được cái gì.
Lão định bắt tréo đôi chân nhưng không thể được nên đành thôi và sửa lại cái kính trắng gọng ông còn nhớ buổi tối lúc cảnh sát tìm kiếm khắp cao ốc mà chẳng thấy bóng ma nào ngoại trừ chỉ có tôi và ông không?
- Có, tôi nhớ ra rồi. Ông nói tiếp đi.
- Trong lúc náo động như thế nên tôi đã quên không cho các anh cớm biết một chuyện. Và chỉ mãi khi không có người nào đến hỏi xin lại cái đó thì tôi mới lại sực nhớ ra.
- Phải, phải, nhưng đó là vật gì?
- Một vật tôi đã nhặt được. - Lão giải thích với vẻ chất phác.
Trong lòng tôi bắt đầu sôi sục vì nóng ruột. Lão có định nói hết không? Còn lão, lão cứ nhẩn nha không bận tâm đến vẻ nóng lòng của tôi. Mà cũng có thể lão không nhận thấy điều đó.
- Vật gì? - Tôi hỏi.
- Khoan đã nào!
Lão ngăn tôi lại.
- Cứ để tôi nói và đừng ngắt lời tôi nếu không ông làm đầu óc tôi rối tung lên hết khiến tôi nói không ra đầu ra đuôi gì bây giờ.
Tôi thở dài và nghiến chặt hai hàm răng lại. Đành phải để lão trình bày theo cách của lão vậy.
- Ủa, - lão nói tiếp. - Với vụ giết người và chuyện đi đi lại lại lung tung như thế, tôi không nhớ ra ngay. Chỉ mãi sau khi…
Tôi ngồi thụt sâu trong ghế bành và bắt đầu cắn móng tay.
- Buổi tối hôm đó, khi đến làm việc tôi nhìn thấy cô ta bước vào một thang máy tốc hành. Tôi không nhớ rõ chuyện đó nếu không có người nào đấy khi bước ra đây xô đẩy làm cô ta đánh rơi chiếc xắc tay. Mọi thứ đựng trong đó tung tóe hết ra đất. Lúc đó tôi đang đứng gần. Là một người có giáo dục, tôi liền giúp cô ta nhặt những thứ lỉnh kỉnh đó.
Thế trước đó ông có nhìn rõ người phụ nữ đó không.
- Tôi không còn nhớ rõ, anh bạn trẻ ạ. Thực ra tôi ít có thì giờ để ngắm cô ta vì tôi bò lồm cồm dưới đất bằng cả chân lẫn tay. Tôi chỉ nhớ là cô ta xinh và còn trẻ. Và trời ơi, cô ta có bộ giò… - Lão huýt sáo. - Loại giò mà theo bà xã nhà tôi nói thì chúng bắt những người đàn ông có vợ phải quay đầu nhìn.
- Cô ta đến đấy vào lúc mấy giờ?
- Xem nào, để tôi nhớ lại đã… - Lão hơi nghiêng người, khịt khịt cái mũi, nhắm mắt lại rồi mở ra. - Tôi thường đến trước sáu giờ. Anh biết đấy tôi cần phải có một ít thời gian để mặc bộ đồ lao động, như thế thì nên đến sớm một chút… - Lão cười nhạt - Tôi nhớ là sau khi tôi mặc bộ đồ xong xuôi thì cô ta đến, lúc đó vào khoảng sáu giờ năm hay sáu giờ mười gì đó. Phải, đúng là thế. Hầu như những người kết thúc giờ làm việc vào sau giờ đã ra về. Do đó mà tôi mới chú ý đến việc cô ta tới muộn như thế. Sau khi suy nghĩ tôi tự nhủ: "Lạ thật đấy!" Bởi vì, anh bạn trẻ ạ, cô gái trẻ vào cao ốc làm gì trong khi cả toà nhà hầu như vắng bóng người? - Lão nhún vai như muốn chờ đợi một vài lời giải thích bất ngờ về phía tôi.
- Rồi sao nữa?
- Người phụ nữ trẻ hay cô gái trẻ đó không thấy đi xuống vì tôi phải dùng một chiếc thang máy khác đi lên để đưa xuống chiếc thang máy cô ta đã dùng và quên đóng cửa. Thang máy tôi dùng là loại thang bình thường đi lên từ từ.
- Thế chiếc thang máy tốc hành dừng ở lầu thứ mấy?
Lão ranh mãnh hỏi lại:
- Theo anh thì lầu mấy?
Tôi biết rằng lão sẽ cụt hứng nếu tôi trả lời.
- Đúng rồi, anh bạn trẻ, anh đã đoán đúng, - lão nói với giọng đắc thắng. - Ở lầu thứ mười bốn!
Lão ngừng lời để thưởng thức hiệu quá lời lão noi.
- Như tôi đã nói, - lão tiếp, - ngay lúc đó tôi không chú ý tới chi tiết này.
Tôi còn bận đưa hết các thang máy xuống tầng trệt và bắt đầu đi tua cho tới lúc xin anh thứ lỗi cho, anh đập ầm ầm cửa ra vào. Sau khi mọi việc đều trở về ổn định đâu vào đấy và xác ông bác sĩ Cole tội nghiệp đã mang đi, tôi bắt đầu quét dọn đại sảnh ở dưới nhà, ngay trước dàn thang máy. Và thế là tôi nhìn thấy một nhúm phấn hồng. Tôi quét luôn nhưng vì tôi quen tính tò mò nên trước đó tôi đã đưa lên mũi ngửi. Thơm thật là thơm nếu anh muốn biết ý kiến của tôi. Tôi nghĩ ngay đến cô gái trẻ đã đánh rơi cái xắc tay và tôi tự nhủ chắc là hộp phấn của cô ta bị bật ra.
- Theo tôi thì lập luận của công nghe rất có lý, - tôi nói. - Hơn nữa ông có óc nhận xét rất tinh tế.
Lão e hèm trong cổ họng.
- Đó là một trong những đức tính của tôi. Chính vì thế mà người ta mới thuê tôi làm người gác đêm. Để tôi quan sát mà! Có như vậy tôi mới biết người nào đến, kẻ nào đi. Và nếu có tên nào lảng vảng trong cao ốc sau giờ đóng cửa mà tôi không ngửi được cái bộ mặt của y tôi liền tống khứ đi ngay. Nhưng ta hãy trở về câu chuyện… Buổi sáng hôm sau trước khi về nhà, tôi đi tuần lần cuối nhằm kiểm tra xem các anh cớm có để bừa bãi những thứ gì không. Tôi đi tới cửa cấp cứu phía sau nhà. Chắc anh còn nhớ, những nhân viên công lực thấy cửa đó không bị khoá. Đúng lúc tôi định quay trở lại thì bất chợt anh có biết tôi nhìn thấy ở dưới đất trong góc nhà một vật gì không? Một vật lấp lánh! Tôi cúi xuống nhặt và nhét vào túi. Nó nằm ngay sau một xô nước dùng cho việc cứu hoả. Vật đó đây này!
Trong khi nói, lão bắt đầu lục hết các túi rồi đặt trước mặt tôi một hộp phấn hồng rất đẹp. Tôi có cảm giác như vừa bị nhận một quả tống vào mạng sườn. Bởi vì tôi đã biết rõ cái hộp phấn này.
Tôi cố lấy giọng thật kiên quyết nói:
- Cái đồ vật tầm thường này có thể thuộc về bất kỳ ai. Đa số các thương xá đều bán hàng trăm hộp phấn như thế này. Và rất có thể nó đã nằm ở đây từ bao tuần nay rồi.
Ông già kêu lên một tiếng đắc thắng.
- Thế là anh nhầm to rồi, anh bạn trẻ ạ. Bởi vì một trong những nhiệm vụ của tôi là canh chừng để các xô luôn luôn có nước, và kiểm tra xem các bình chữa cháy hoạt động có tốt không. Và để làm điều đó, tôi kéo những cái xô ra một góc và đưa vài nhát chổi.
- Rồi sao nữa?
- Tối hôm trước ngày bác sĩ Cole bị giết, lúc tôi kéo những cái xô thì cái này chưa có ở đấy. Anh hiểu rồi chứ?
Tôi hiểu quá đi ấy chứ. Và bây giờ tôi tò mò muốn biết ông lão đi tới những kết luận gì. Tôi hỏi:
- Thế ông còn phát hiện thêm được vật gì nữa không?
- Tôi nhận thấy phấn đựng trong hộp này và phấn tôi quét trước thang máy chỉ là một. Vậy tôi đánh cuộc với anh rằng hộp phấn đó là của cô gái trẻ đã lên lầu thứ mười bốn sau sáu giờ một chút chứ không phải của ai khác. Trước hết là nếu người đã đánh mất vật đó mà có lương tâm yên ổn thì chắc chắn người đó sẽ xin lại. Tôi chịu đưa cổ mình vào đầu dây thòng lọng để biết cô gái trẻ đó cho tôi biết những điều gì cô ta đã làm trong phòng thăm mạch của bác sĩ Cole vào tối hôm đó nếu cảnh sát có thể bắt được cô ta.
- Lập luận của ông có vẻ logic đấy bố già ạ. Dù sao ông đâu có làm cái nghề đó và vụ việc phức tạp hơn nhiều.
- A… - Lão tỏ vẻ ngạc nhiên và hơi phật ý. - Dầu sao không phải chỉ có các anh cớm mới giải đáp được những điều bí mật. Thường xuyên tôi đọc báo thấy một đôi khi những dân tài tử lại khám phá ra trước cảnh sát.
- Điều đó có thể xảy ra, nhưng không nhiều lắm như ông tưởng đâu… - Tôi phớt lờ lòng tự ái của tôi. - Này, ngay cả những dân "làm tư" như tôi cũng có thể bị nhầm. Ông có biết vì sao không? Tại họ không có những biện pháp kỹ thuật cần thiết để sử dụng. Ông hiểu chứ? Thật đáng tiếc và đáng xấu hổ cho những người ở Nha Cảnh Sát đã đón tiếp ông một cách tồi tệ. Dầu sao các anh cớm cần phải nêu gương về sự lễ độ, nhưng về phương diện nghề nghiệp thì họ là loại chúa đấy! Hơn nữa trước khi đóng lại một vụ điều tra, cảnh sát phải xem xét tất cả mọi khả năng, mọi tình huống, cái này tiếp theo cái kia. Và nếu tôi tin vào những tin tức tôi thu thập được, và tôi lấy được từ những nguồn tin rất đảm bảo thì thần công lý có những bằng chứng không thể bác bỏ được chính Peter là thủ phạm. Và tôi sẽ tiết lộ cho ông một điều bí mật. Lẽ ra tôi không muốn cho ông biết nhưng tâm tình đáp lại bằng tâm tình. Trước hết tôi biết Peter đã giết bác sĩ Cole, sau nữa trước khi chết, Peter thú nhận với tôi là hắn đã giết ông ta.
- A…! - Sự ngạc nhiên nhường chỗ cho lòng thất vọng. - Nếu vậy cô gái trẻ đó và chiếc hộp phấn có vai trò gì trong vụ này?
- Người ta có thể tìm ra tới hàng tá lời giải thích nghe được. Dầu sao làm thế nào chúng ta tìm được ra cô ta? Ông đã nói với tôi là không chú ý đến mặt mũi con nhỏ. Ông có thể nhận ra không nếu gặp cô ta lần nữa?
- Kh… không… Tôi không cho là… - Lão đưa lưỡi liếm hàng ria. - Tuy nhiên tôi vẫn thấy vụ này có nhiều điều đáng ngờ.
- Ông thấy vụ này có vẻ kỳ quái bởi vì thẳng thắn mà nói, ông không tìm cách giải thích. Dầu sao người ta không thể nào kết tội một cô gái trẻ giết người chỉ vì cô ta đã đánh rơi hộp phấn. Trước hết, ông có thể thề rằng cái vật đó là của người đã bị xô đẩy khi bước vào thang máy không? Đây là một loại được chế tạo hàng loạt và hộp phấn mà ông nhặt được chỉ là một trong số đó mà thôi. Nếu ông thử mở một cuộc điều tra những phụ nữ làm việc trong cao ốc, chắc chắn ông sẽ phát hiện ra rằng một nửa trong số đó dùng cùng một loại hộp phấn như vậy. Và năm hoặc sáu người trong số họ có một vật giống hệt như cái hộp phấn đó đựng trong túi xắc của họ. Còn về tại sao không có người nào đến xin lại thì cũng chẳng có gì đáng ngạc nhiên. Nếu đó là một phụ nữ ở ngoài cao ốc thì bà ta không thể nào nhớ nổi mình đã đánh mất ở chỗ nào. Cuối cùng, hộp phấn đó chẳng đáng bao nhiêu nên đơn giản nhất là bà ta đi mua hộp phấn khác ở cửa hàng nào đó. Nhưng sự việc sẽ khác đi nếu trên hộp phấn có khắc những chữ viết tắt tên của chủ nhân.
Lão vươn người về phía trước, đôi mắt long lanh. Lão kêu to:
- Có thể có đấy! Tôi chưa nhìn kỹ.
- Nào ta thử xem sao, - tôi nói.
Tôi đặt hộp phấn lên bàn và dùng mùi xoa chà xát nó thật mạnh rồi đưa cho lão xem.
- Ông thấy chưa? Không có gì hết. Ta thử xem ở phía bên trong.
Tôi lặp lại cái mẹo vặt đó:
- Bên trong cũng không có.
Tôi tung tung nó trong lòng bàn tay và hoàn toàn hài lòng. Bây giờ trên mặt vật đó chỉ duy nhất có một loại vân tay thôi - vân tay của tôi.
Tôi đẩy hộp phấn về phía ông già và nói:
- Bố già giữ nó đi.
Lão cầm nó xem xét, vẻ mặt nửa vừa ý nửa bất mãn. Lão nói:
- Tôi làm gì với nó bây giờ?
- Ông mang nó vế phòng làm việc của ông. Nếu người phụ nữ đánh rơi đến xin lại thì ông trả cho người ta.
- Thế nếu không có ai đến thì sao?
- Thì ông làm gì tuỳ ông. Giữ nó, vứt đi hay tặng một người khác. Chỉ là một vật không đáng giá hai đô la, mà phải mới tinh mới được giá đó. Chẳng cần phải vất vả mang nó đến nộp cho phòng thu nhận những vật nhặt được làm gì.
Lão nhắm một mắt hỏi dò:
- Đó cũng là một cơ quan của cảnh sát?
- Phải.
- Nếu thế thì mặc kệ cha các anh cớm! Cứ nghĩ cung cách họ đối xử với tôi như thế! Ha…
- Tôi hiểu điều đó. Ông đến với tình cảm tốt đẹp ông hành động theo đúng như một công dân tôn trọng luật pháp thế mà họ… Này, vì tôi được biết một phần câu chuyện, tôi cảm thấy xấu hổ cho họ. Sự quấy rầy của ông đáng được thưởng. Xin phép ông cho tôi được biếu ông chút đỉnh…
Tôi lấy trong túi ra năm đô la đưa cho lão. Lão mỉm cười.
- Cám ơn, anh bạn trẻ. Người ta có thể nói anh không giống người khác. - Lão nhét tiền và hộp phấn vào túi.
- Không có gì, bố già ạ. Chúc ông gặp nhiều may mắn trong lần tới.
- Cám ơn rất nhiều, may mắn đến rất ít với tôi. Đây là lần đầu tiên người ta giết người trong cao ốc mà tôi làm gác đêm. Tôi hy vọng đó là lần cuối cùng. Ngoài ra nếu điều đó xảy ra lần nữa thì tôi mặc kệ các anh cớm tự giải quyết. Dầu sao tôi đâu có được trả lương để làm công việc của họ.
James Hadley Chase
Buổi hẹn cuối cùng
Dịch giả: Quang Huy
