"Tôi ước phải chi Bob Ewell không nhai thuốc lá," là tất cả những gì bố Atticus nói về chuyện đó.
Tuy nhiên, theo cô Stephanie Crawford, bố Atticus vừa rời khỏi bưu điện thì ông Ewell đến gần bố, chửi rủa bố, nhổ vào mặt bố, và đe dọa giết bố. Cô Stephanie (lúc này đã kể chuyện đó hai lần và đã có mặt ở đó và chứng kiến tất cả - cô rời Jitney Jungle, đi ngang qua) - cô Stephanie nói bố Atticus thản nhiên như không, chỉ lấy khăn tay ra chùi mặt và đứng đó để cho ông Ewell gọi ông bằng những cái tên mà không có gì trên đời này khiến cô lặp lại được. Ông Ewell là cựu binh của một cuộc nội chiến không mấy người biết; điều đó cộng với phản ứng ôn hòa của bố Atticus chắc chắn đã thúc đẩy ông ta hỏi, "Quá kiêu ngạo đến độ không muốn đánh nhau hả, thằng con hoang yêu bọn mọi đen kia?" Cô Stephanie nói, bố Atticus chỉ đáp, "Không, chỉ quá già thôi," rồi thọc hai tay vào túi và bỏ đi. Cô Stephanie nói bạn phải khen ngợi Atticus Finch, đôi khi ông ấy thật thông minh tinh tế.
Jem với tội không nghĩ điều đó thật thú vị.
"Dù sao thì xét cho cùng," tôi nói, "bố từng là người bắn giỏi nhất hạt này. Bố có thể..."
"Em biết là bố không hề mang súng, Scout. Thậm chí bố không có khẩu nào...." Jem nói. "Thậm chí đêm đó ở nhà tù bố không có khẩu súng nào. Bố nói với anh việc có một khẩu súng bên mình là khuyến khích một ai đó bắn mình."
"Lần này khác," tôi nói. "Tụi mình có thể bảo bố đi mượn một khẩu."
Bọn tôi là vậy và bố nói, "Nhảm nhí."
Ý của Dill cho rằng việc kêu gọi tới lòng tử tế của bố Atticus thì có thể hữu hiệu: xét cho cùng, chúng tôi sẽ chết đói nếu ông Ewell giết bố, chưa kể đến việc sẽ được một mình bác Alexandra nuôi dạy, và chúng tôi đều biết việc đầu tiên bác ấy làm trước khi bố Atticus yên nghỉ dưới lòng đất là đuổi Calpurnia, Jem nói cách hiệu quả là tôi khóc lóc và làm mình làm mẩy, vì là con út và là con gái. Cách đó cũng không tác dụng.
Khi bố nhận thấy chúng tôi lê la quanh vùng, không ăn, ít quan tâm đến những trò giải trí bình thường của chúng tôi, bố Atticus hiểu ra chúng tôi sợ hãi xâu xa đến mức nào. Một đêm bố gợi thèm Jem bằng một tờ tạp chí bóng bầu dục mới, khi thấy Jem lật nhanh các trang và ném nó sang một bên, bố hỏi, "Con đang lo chuyện gì vậy, con trai?"
Jem nổ liền, "Ông Ewell."
"Có chuyện gì à?"
"Không có gì. Tụi con sợ cho bố, và tụi con nghĩ bố phải làm một điều gì đó với ông ta."
Bố Atticus cười hóm hỉnh. "Làm gì bây giờ? Ép ông ta ký một hiệp ước hòa bình à?"
"Khi một người nói ông ta sẽ trả thù bố, coi bộ ông ta có ý đó."
"Ông ta có ý vậy khi ông ta nói nó ra," bố Atticus nói. "Jem, thử xem con có thể ở vào địa vị của Bob Ewell không? Bố đã hủy hoại chút chữ tín cuối cùng của ông ta tại phiên tòa, nếu ông ta có. Ông ta phải có một kiểu phản ứng lại, loại người của ông ta luôn luôn làm như vậy. Vì vậy việc nhổ vào mặt và đe dọa bố làm cho Mayella Ewell khỏi bị một trận đòn nữa, thì bố vui lòng nhận. Ông ta phải trút giận lên ai đó thì bố thích là bố hơn là bọn trẻ ngoài đó. Con hiểu không?"
Jem gật đầu.
Bác Alexandra bước vào phòng khi bố Atticus nói tiếp, "Chúng ta không có gì phải sợ Bob Ewell, sáng đó ông ta đã trút hết mọi giận dữ rồi."
"Tôi không tin thế đâu, Atticus," bác nói. "Loại người như ông ta sẽ làm bất cứ việc gì để thỏa cơn giận. Cậu biết những người đó như thế nào mà."
"Ewell có thể làm gì với em hả, bà chị?"
"Một cái gì đó ngấm ngầm," bác Alexandra nói. "Cậu có thể tin chắc điều đó."
"Không ai có nhiều cơ hội để làm điều gì ngấm ngầm ở hạt Maycomb này," bố Atticus đáp.
Sau chuyện đó, chúng tôi không còn sợ nữa. Mùa hè trôi qua, và chúng tôi tận hưởng nó. Bố Atticus đảm bảo với chúng tôi rằng chẳng có gì xảy ra cho đến khi tòa án cấp cao hơn xem xét lại vụ án của Tom Robinson, và rằng Tom có cơ hội được trả lại tự do, hoặc ít nhất có một vụ xét xử mới. Anh ta đang ở trại giam Enfield Prison Farm, thuộc hạt Chester cách đây gần trăm cây số. Tôi hỏi bố Atticus không biết vợ con Tom có được phép đến thăm anh ta không, nhưng bố Atticus nói không.
"Nếu anh ta thua kiện trong phiên kháng án," một tối tôi hỏi, "chuyện gì sẽ xảy ra với anh ta?"
"Anh ta sẽ lên ghế điện," bố Atticus nói, "Trừ khi thống đốc giảm tội cho anh ta. Chưa đến lúc lo đâu, Scout. Chúng ta có một cơ hội tốt."
Jem đang nằm dài trên ghế sofa đọc tờ Popular Mechaincs . Anh nhìn lên. "Như vậy không hợp lẽ. Anh ta đâu có giết ai cho dù anh ta có tội. Anh ta đâu có lấy mạng của ai đâu."
"Con biết cưỡng hiếp là tội tử hình ở Alabama mà," bố Atticus nói.
"Vâng, thưa bố, nhưng bồi thẩm đoàn đâu cần xử anh ta tội chết.... nếu muốn họ có thể xử anh ta hai mươi năm."
"Chỉ là giả thuyết thôi," bố Atticus nói. "Tom Robinson là người da màu, Jem ạ. Không một bồi thẩm đoàn nào ở khu vực này của thế giới lại nói, Chúng tôi nghĩ anh có tội, nhưng không nặng, cho một vụ truy tố như thế. Hoặc là tha bổng lập tức hoặc không gì cả."
Jem lắc đầu. "Con biết đó là không đúng, nhưng con không nhìn ra được cái gì sai - có lẽ việc cưỡng hiếp không thể là tội tử hình...."
Bố Atticus để tờ báo xuống cạnh ghế ông ngồi. Ông nói ông có bất cứ tranh cãi gì với luật về cưỡng hiếp, hoàn toàn không, nhưng ông đầy nghi hoặc khi bên công tố yêu cầu và bồi thẩm đoàn xử tội tử hình từ chứng cứ hoàn toàn suy diễn. Ông nhìn tôi, thấy tôi đang lắng nghe, và làm cho nó dễ hiều hơn. ".... ý bố là, trước khi một người bị kết án tử hình vì tội giết người, phải có một hoặc hai người tận mắt chứng kiến. Ai có thể nói. Phải, tôi có mặt ở đấy và thấy anh ta bóp cổ."
"Nhưng nhiều người đã bị cheo cổ - à, treo cổ - dựa vào những chứng cứ suy diễn," Jem nói.
"Bố biết, và nhiều người trong số họ chắc chắn đáng bị như thế- nhưng khi không có nhân chứng tận mắt chứng kiến thì luôn có sự nghi ngờ, đôi khi chỉ là một thoáng nghi ngờ. Luật sư cho rằng nghi ngờ có cơ sở, nhưng bố nghĩ một bị cáo có quyền có chút nghi ngờ. Luôn luôn có khả năng, cho dù không chắc, rằng anh ta vô tội."
"Vậy tất cả quy cho bồi thẩm đoàn. Chúng tôi phải loại bỏ các bồi thẩm đoàn." Jem kiên quyết.
Bố Atticus nín cười nhưng không được. "Con có phần nghiêm khắc với chúng ta, con trai. Bố nghĩ có thể có một cách tốt hơn. Thay đổi luật. Thay đổi nó để chỉ có quan tòa mới có quyền quyết định hình phạt trong các vụ trọng án."
"Vậy cứ đi đến Montgomery và thay đổi luật."
" Con sẽ ngạc nhiên khi thấy chuyện đó vất vả như thế nào. Bố không sống nổi tới lúc thấy luật thay đổi, và nếu con sống để thấy được nó chắc con phải già lắm rồi."
Điều này không làm Jem hài lòng, "Không, bố ạ, họ phải dẹp bỏ bồi thẩm đoàn. Thứ nhất anh ta không có tội vậy mà họ nói có."
"Nếu con nằm trong bồi thẩm đoàn đó, con trai, và mười một người kia giống con, Tom sẽ là người tự do," bố Atticus nói. "Cho đến giờ không có gì trong cuộc đời con ngăn cản lập luận của con. Những người đó, bồi thẩm đoàn của Tom, là mười hai con người có lý trí trong cuộc sống hàng ngày, nhưng con thấy có điều gì đó đã chen vào giữa họ và lý trí của họ. Đêm đó con đã thấy điều tương tự ngay trước nhà tù. Khi nhóm người đó bỏ đi, họ không đi như những người có lý trí, họ đi bởi vì chúng ta ở đó. Có điều gì đó trong thế giới của chúng ta khiến cho họ mất khả năng lập luận - họ không thể công bằng cho dù họ cố gắng. Trong tòa án của chúng ta, khi lời khai của một người da trắng chống lại lời khai của một người da đen, người da trắng luôn luôn thắng. Họ xấu xa, nhưng sự đời nó thế."
"Thật không đúng," Jem nói một cách lạnh nhạt. Anh đấm tay vào đùi. "Bố không thể kết tội một người dựa trên chứng cứ giống như vậy.... bố không thể."
"Con không thể, nhưng họ có thể và họ đã làm. Càng lớn con sẽ càng thấy nhiều điều như vậy. Một số nơi con người phải nhận được sự đối xử công bằng là trong tòa án, dù anh ta có màu da nào, nhưng con người có cách mang cả những oán hận của họ vào trong khu bồi thẩm đoàn. Khi lớn hơn, con sẽ thấy người da trắng lừa đảo người da đen mỗi ngày trong cuộc đời con, nhưng hãy để cho bố nói cho con nghe điều này và con đừng quên - bất cứ khi nào một người da trắng làm điều đó với một người da đen, bất kể anh ta là ai, anh ta giàu cỡ nào, hoặc anh ta xuất thân từ một gia đình danh giá ra sao, thì người da trắng đó vẫn là thứ rác rưởi."
Bố Atticus nói một cách quá nhẹ nhàng đến độ lời cuối cùng của ông đập mạnh vào tai chúng tôi. Tôi nhìn lên, khuôn mặt ông đầy cảm xúc. "Đối với bố chẳng có gì đáng ghê tởm hơn một người da trắng thấp kém lợi dụng sự ngu dốt của người da đen. Đừng đánh lừa mình - tất cả được tích tụ lại và tới lúc chúng ta sẽ phải trả giá cho điều đó. Bố hy vọng thời đại của các con sẽ không như vậy."
Jem đang gãi đầu. Bất chợt anh mở mắt to. "Bố Atticus," anh hỏi, "tại sao không có những người như chúng ta và cô Maudie tham gia vào bồi thẩm đoàn? Bố chưa từng thấy ai ở Maycomb trong bồi thẩm đoàn..... Tất cả họ đều từ trong rừng mà ra."
Bố Atticus ngồi ngả trên chiếc ghế bập bênh của bố. Vì lý do nào đó ông có vẻ hài lòng với Jem. "Bố đang tự hỏi chừng nào ý nghĩ đó đến với con," ông nói. "Có nhiều lý do. Điều thứ nhất, cô Maudie không thể phục vụ trong bồi thẩm đoàn vì cô là phụ nữ..."
"Ý bố là phụ nữ ở Alabama không thể....?" Tôi tức tối.
"Đúng vậy. Bố đoán đó là bảo vệ các bà các cô yếu đuối của chúng ta khỏi những vụ bẩn thỉu giống như vụ của Tom Robinson. Ngoài ra," bố Atticus cười tươi, "bố e không biết chúng ta có xử trọn được một vụ không - các cô sẽ xen vào hỏi đủ thứ."
Jem và tôi cười ầm. Chuyện cô Maudie nằm trong bồi thẩm đoàn sẽ rất ấn tượng. Tôi nghĩ về bà Dubose già trên chiếc xe lăn của bà - "Ngưng gõ búa ầm ĩ đi, quan tòa Taylor, tôi muốn hỏi người đàn ông này một điều." Có lẽ cha ông chúng ta thật thông thái.
Bố Atticus nói tiếp, "Với những người như chúng ta - đó là phần giá chúng ta phải trả. Chúng ta thường chỉ có được những bồi thẩm đoàn mà chúng ta đang có. Thứ nhất, các công dân Maycomb kiên cường của chúng ta không quan tâm. Thứ hai họ sợ. Sau đó họ...."
"Sợ, tại sao?" Jem hỏi.
"À, chuyện gì xảy ra nếu - chẳng hạn như ông Link Deas phải quyết định số tiền bồi thường dành cho... cho cô Maudie chẳng hạn, khi cô Rachel tông xe vào cô ấy. Link không thích chuyện hết đường làm ăn với cô nào ở cửa hàng của ông ta, đúng không? Vì vậy ông ta nói với quan tòa Taylor rằng ông ta không thể phục vụ trong bồi thẩm đoàn vì không ai trông coi cửa hàng khi ông ta đi vắng. Vì vậy quan tòa Taylor miến cho ông ta. Đôi khi quan tòa miễn cho ông ta mà rất bực bội."
"Điều gì khiến ông ta nghĩ một trong hai cô sẽ ngưng mua bán với ông ta?" Tôi hỏi.
Jem nói, "Cô Rachel sẽ ngưng, còn cô Maudie thì không. Nhưng lá phiếu của bồi thẩm đoàn là bí mật mà, bố Atticus."
Bố chúng tôi cười khùng khục. "Con còn phải học hỏi nhiều điều nữa, con trai. Lá phiếu của bồi thẩm đoàn được coi là bí mật. Việc phục vụ trong bồi thẩm đoàn buộc người ta phải quyết định và tuyên bố ý kiến về một điều gì đó. Người ta không thích làm chuyện đó. Đôi khi việc đó khó chịu lắm."
"Bồi thẩm đoàn của Tom chắc đã quyết định quá vội vã," Jem làu bàu.
Bố Atticus thò tay vào túi đựng đồng hồ. "Họ không vội vã đâu," ông nói, với ông hơn là với chúng tôi. "Đó là điều khiến bố suy nghĩ, điều này có thể là dấu hiệu của khởi đầu mới. Bồi thẩm đoàn này đã mất vài tiếng. Một lời phán quyết không thể tránh khỏi, có lẽ thế, nhưng thường nó chỉ khiến họ mất vài phút. Nhưng lần này...." Ông bỏ lửng và nhìn chúng tôi. "Có lẽ con muốn biết rằng có một người dám chịu đựng mệt mỏi đáng kể - ngay từ đầu ông ấy đã muốn tha bổng cho rồi."
"Ai vậy?" Jem kinh ngạc.
Đôi mắt của bố Atticus lấp lánh. "Bố không được phép nói, nhưng bố sẽ nói vầy cho con. Ông ta là một trong những người bạn ở Old Sarum của con...."
"Một trong những người nhà Cunningham hả?" Jem kêu lên. "Một trong... con không nhận ra ai trong số họ... bố đùa chắc..." Anh liếc nhìn bố Atticus.
"Một trong những bà con xa của họ. Dựa vào trực giác, bố không tác động ông ta. Chỉ dựa vào linh cảm. Bố có thể làm, nhưng bố không làm."
"Ôi trời," Jem nói đầy tôn kính. "Một phút trước họ cố tình giết anh ta rồi phút kế tiếp lại cố tìm cách phóng thích anh ta... Chừng nào còn sống thì con cùng không bao giờ hiểu được những người đó."
Bố Atticus nói con phải hiểu họ. Ông nói người Cunningham không nhận hoặc lấy bất cứ thứ gì của ai từ khi họ di cư đến Tân thế giới. Ông nói thêm một điều khác nữa về họ là, một khi bạn được tôn trong họ sẽ hết lòng với bạn. Bố Atticus nói ông có cảm giác, chỉ là hồ nghi, rằng họ rời nhà tù đêm đó với lòng kính trọng đáng kể dành cho người nhà Finch. Sau đó ông cũng nói rằng cần có một việc bất ngờ cộng với một Cunningham khác nữa để làm một người trong số họ thay đổi suy nghĩ của mình. "Nếu chúng có hai trong số đám đông đó, chúng ta sẽ có một bồi thẩm đoàn treo 1."
Jem nói từ tốn, "Ý bố rằng bố thực sự giới thiệu vào bồi thẩm đoàn một người muốn giết bố tối trước đó hả? Sao bố liều thế, bố Atticus, sao vậy?"
"Khi con phân tích thì thấy có một chút rủi ro. Không hề có sự khác biệt giữa một người này sắp kết án với một người khác cũng sắp kết án, đúng không? Nhưng có một khác biệt nhỏ giữa một người sắp kết án và một người thấy lương tâm hơi bối rối, đúng không? Ông ta là người duy nhất ngập ngừng trong cả danh sách."
"Ông đó với Walter Cunningham quan hệ ra sao hả bố?" Tôi hỏi.
Bố Atticus đứng dậy, vươn vai và ngáp. Lúc đó chưa tới giờ ngủ của bọn tôi, nhưng tụi tôi biết ông muốn có giờ đọc báo. Ông cầm tờ báo lên, gấp nó lại và vỗ đầu tôi. "Bây giờ để xem nào," ông lầm bầm với chính mình. "Hiểu rồi, anh em họ đôi2."
"Chuyện đó là sao?"
"Hai chị em cưới hai anh em. Bố chỉ có thể nói với con thế thôi.... con tự hình dung ra đi."
Tôi vắt óc một hồi và kết luận rằng nếu tôi cưới Jem và Dill có một đứa em gái và cậu ta cưới em gái đó thì con cái của tụi tôi là anh em họ đôi. "Chúa ơi, Jem này," tôi nói khi bố Atticus đã đi, "mấy người đó mắc cười thiệt. Bác có nghe chuyện này chưa, bác Alexandra?"
Bác Alexandra đang móc ở tấm thảm và không nhìn chúng tôi, nhưng bác lắng nghe. Bác ngồi trên ghế với cái rổ đan bên cạnh, tấm thảm trải trên đùi. Tại sao các bà lại móc thảm len vào những đêm nóng nực là điều tôi không thể nào hiểu nổi.
"Bác có nghe," bác đáp.
Tôi nhớ lại cái lần tai hại hồi xưa khi tôi nhảy vào giúp nhóc Walter Cunningham. Bây giờ tôi vui vì mình đã làm chuyện đó. "Ngay ngày khai trường em sẽ rủ Walter Cunningham về nhà mình ăn," tôi lên kế hoạch, quên béng mình đã thầm quyết tâm dần cho nó một trận ngay lần kế tiếp gặp nó. "Nó cũng có thể ở lại chơi sau khi tan học. Bố Atticus có thể lái xe đưa nó về Old Sarum. Thỉnh thoảng nó có thể ở lại đêm với tụi mình, hén, Jem?"
"Chuyện đó để tính toán sau," bác Alexandra nói, một tuyên bố mà với bác luôn là lời răn đe, chứ không hề là một lời hứa. Ngạc nhiên, tôi quay sang bác, "Sao không được, bác? Họ là người tốt mà."
Bác nhìn tôi qua cặp kính may. "Jean Louise, bác không hề nghi ngờ việc họ là người tốt. Nhưng họ không phải loại người như chúng ta."
Jem nói, "Ý bác nói họ thấp kém đó mà, Scout."
"Thấp kém là gì?"
"À, họ không bảnh. Họ thích táy máy tay chân hay đại loại như vậy."
"Vậy em cũng...."
"Đừng ngớ ngẩn thế, Jean Louise," bác Alexandra nói. "Vấn đề là, cháu có thể cọ rửa Walter Cunningham cho đến khi nó sáng bóng, cháu có thể cho nó đi giày và mặc cho nó bộ đồ mới, nhưng nó không bao giờ giống được như Jem. Ngoài ra, gia đình đó còn nổi tiếng nghiện rượu. Phụ nữ nhà Finch không quan tâm đến loại người đó."
"Bá...ác," Jem nói, "em cháu chưa tới chín tuổi mà."
"Bây giờ nó cũng nên biết điều đó."
Bác Alexandar đã nói. Nó gợi cho tôi một cách sống động về lần cuối cùng bác kiên quyết phản đối. Tôi không bao giờ hiểu tại sao. Đó là khi tôi bị cuốn vào kế hoạch đến thăm nhà Calpurnia....... tôi tò mò, thích thú; tôi muốn trở thành "bầu bạn" của bà, để biết bà sống như thế nào, bạn bè của bà là ai. Chắc tôi cũng muốn xem mé bên kia của mặt trăng nữa. Lần này những chiến thuật thì khác hẳn, nhưng mục đích của bác Alexandra thì vẫn vậy. Có lẽ đây là lý do bác đến sống với chúng tôi - để giúp chúng tôi chọn bạn. Tôi sẽ chống lại bác bằng hết sức mình, "Nếu họ là người tốt, vậy tại sao cháu không thể cư xử tốt với Walter?"
"Ta không nói không được tử tế với thằng bé. Cháu nên thân thiện và lịch sự với nó. Cháu nên hào hiệp với mọi người, cháu yêu. Nhưng cháu không cần mời nó tới nhà."
"Nếu như nó có họ hàng gì với mình thì sao, bác?"
"Vấn đề là ở chỗ nó không có họ hàng với chúng ta, nhưng nếu có, câu trả lời của bác vẫn là vậy."
"Bác," Jem lên tiếng, "bố Atticus nói bác có thể chọn bạn cho bác, nhưng chắc chắn bác không thể chọn gia đình cho mình và họ vẫn là họ hàng của bác dù cho bác có thừa nhận hay không, và nếu bác không thừa nhận thì thật lố bịch."
"Lại là bố cháu nữa," bác Alexandra nói, "và ta vẫn nói rằng Jean Louise không được mời Waler Cunningham đến nhà này. Nếu nó là anh em họ đôi của con bé nó vẫn không được đón nhận trong nhà này trừ khi nó đến gặp tất cả vì công việc. Dứt khoát là thế."
Bác ấy đã nói Chắc chắn là Không, nhưng lần này chắc bác sẽ đưa ra lý do, "Nhưng cháu muốn chơi với Walter, sao lại không được?"
Bác gỡ kính ra và nhìn chúng tôi. "Bác sẽ cho cháu biết tại sao," bác nói. "Bởi vì nó-là-đồ-rác-rưởi, đó là lý do cháu không thể chơi với nó. Bác sẽ không để cháu quanh quẩn bên nó, bắt chước những thói quen của nó và học những thứ mà chỉ có Chúa-mới-biết. Cháu đã gây đủ vấn đề cho bố cháu rồi."
Tôi không biết mình có thể phản ứng thế nào, nhưng Jem đã ngăn tôi lại. Anh nắm lấy vai tôi, ôm lấy tôi, và dẫn tôi đang khóc om sòm về phòng ngủ của anh. Bố Atticus nghe tiếng chúng tôi và ló đầu ra cửa. "Tụi con ổn, bố," Jem gắt gỏng, "chẳng có gì cả". Bố Atticus bỏ đi.
"Nhai kẹo cao su đi, Scout," Jem thò tay vào túi và móc ra thanh Tootsie Roll. Phải mất vài phút để nhào cục kẹo thành một khối dễ chịu trong miệng tôi.
Jem sắp xếp lại các thứ trong tủ của anh. Tóc anh chổng ngược lên phía sau và rủ xuống ở phía trước, và tôi tự hỏi liệu nó có giống tóc một người đàn ông - có lẽ nếu anh cạo nó đi và để cho nó mọc lại, tóc anh sẽ mọc lại gọn gàng đúng chỗ. Lông mày anh ngày càng rậm hơn, và tôi nhận thấy thân hình anh gày đi. Anh đang cao hơn.
Khi anh nhìn qua, anh hẳn đã nghĩ chắc tôi sắp khóc nữa, vì anh nói, "Cho em coi cái này nhưng em đừng nói với ai nghen," tôi hỏi cái gì. Anh cởi áo sơ mi ra, cười bẽn lẽn.
"Cái gì vậy?"
"Em không thấy hả?"
"Không."
"Lông đó."
"Đâu?"
"Đây, chỗ này nè."
Anh là nguồn an ủi với tôi, vì vậy tôi nói trông nó thật dễ thương, nhưng tôi có thấy gì đâu. "Nó đẹp thiệt, Jem."
"Dưới nách anh cũng có," anh nói. "Năm tới anh sẽ chơi bóng Bầu dục. Scout, đừng để bác làm em tức giận."
Có vẻ chỉ mới hôm qua anh bảo tôi đừng làm bác bực mình.
"Em biết bác không quen với con gái," Jem nói, "ít ra không phải những đứa con gái như em. Bác cố biến em thành một quý cô. Bộ em không thể tập máy vá hay làm cái gì đó sao?"
"Không hề, bác ấy không thích em, chỉ có vậy thôi, và em không quan tâm. Chính việc bác ấy gọi Walter là đồ rác rưởi khiến em tức điên lên, Jem à, không phải chuyện bác ấy nói em là mớ rắc rối của bố Atticus. Đã một lần em và bố giải quyết chuyện này rồi, em hỏi bố em có phải là mớ rắc rối không, bố nói một rắc rối không lớn, nhiều lắm thì cũng chỉ là một rắc rối mà bố luôn có thể biết chắc, và đừng lo nghĩ một giây nào về việc em có thể quấy rầy bố. Bây giờ nói về Walter - thằng đó đâu phải thứ rác rưởi, Jem. Nó đâu giống người nhà Ewell."
Jem hất giầy ra và vắt chân lên giường, anh chuồn người lên tựa vào gối và bật đèn đọc sách. "Em biết điều gì không, Scout? Giờ anh đã hiểu ra mọi thứ. Giờ đây anh nghĩ nhiều về chuyện đó và anh đã hiểu ra. Trên đời này có bốn loại người. Đó là loại người bình thường như tụi mình và những hàng xóm, có loại người giống như nhà Cunningham sống trong rừng, loại người giống như nhà Ewell ở bãi rác, và người da đen."
"Thế còn người Trung Quốc, và người Cajun ở mãi tận hạt Baldwin?"
"Anh muốn nói ở hạt Maycomb. Vấn đề là, loại như mình không thích loại nhà Cunningham, nhà Cunningham không thích người nhà Ewell, và người nhà Ewell ghét và coi thường người da màu."
Tôi nói với Jem nếu vậy thì tại sao bồi thẩm đoàn của Tom, gồm những người như nhà Cunningham, không tha bổng Tom để chọc tức nhà Ewell?
Jem gạt bỏ câu hỏi của tôi như đồ trẻ con.
"Em không biết," Jem nói, "anh từng thấy bố Atticus vỗ nhịp bàn chân khi trên radio đang chơi vĩ cầm và ông thích những xúp hơn bất cứ người nào anh từng thấy..."
"Vậy điều đó làm chúng ta giống người nhà Cunningham," tôi nói. "Em không hiểu tại sao bác....."
"Khoan, để anh nói hết - nó có làm mình giống nhà đó thiệt, nhưng ít nhiều tụi mình vẫn khác. Có lần bố Atticus nói lý do khiến bác quá quan tâm đến dòng họ là vì chúng ta chỉ có học thức và chúng ta nghèo."
"Jem này, em không biết..... có lần bố Atticus nói với em rằng hầu hết cái kiểu Dòng Họ Lâu Đời là ngốc ngếch bởi vì dòng họ của người nào cũng lâu đời như dòng họ của người nào. Em hỏi liệu điều này có bao gồm cả những người da màu và người Anh không, bố bảo có."
"Học thức không có nghĩa là Dòng Họ Lâu Đời," Jem nói. "Anh nghĩ đó là chuyện dòng họ bạn biết đọc biết viết tù hồi nào. Scout, anh đã nghiên cứu điều này rất kỹ và đó là lý do duy nhất anh có thể nghĩ ra. Vào thời đó khi họ nhà Finch còn ở Ai Cập, một người trong số họ hẳn đã học được chữ tượng hình và dạy cho con trai mình." Jem cười to. "Hãy tưởng tượng bác mình tự hào cụ tổ của bác biết đọc biết viết - các bà chuyên tìm những điều ngớ ngẩn để tự hào."
"Em vui mừng là cụ tổ biết đọc biết viết, hoặc người đã dạy bố Atticus và họ, và nếu bố Atticus không biết đọc, anh em mình sẽ khốn khổ. Em không nghĩ đó là cái gọi là học thức đâu, Jem."
"Nếu vậy làm sao em giải thích được tại sao người nhà Cunningham lại khác? Ông Walter hầu như không ký được tên ông ta, anh thấy rồi mà. Họ nhà ta biết đọc biết viết trước họ lâu."
"Không, mọi người đều phải học, không ai sinh ra là đã biết. Thằng Walter cũng thông minh theo mức của nó, đôi khi nó bị cản trở vì nó phải ở nhà giúp đỡ bố nó. Chẳng có gì sai với nó. Không, Jem, em nghĩ chỉ có một hạng người. Đó là người."
Jem quay đi và đấm vào gối anh. Khi anh nằm ngửa lại, mặt anh u ám. Anh sắp sửa bước vào thời kỳ suy sụp tinh thần, và tôi thấy e dè. Chân mày anh cau lại, môi anh mím thành một vành mỏng. Anh im lặng một hồi.
"Anh cũng nghĩ y như vậy," cuối cùng anh nói, "khi anh bằng tuổi em. Nếu chỉ có một hạng người, tại sao mọi người không thân thiện được với nhau? Nếu tất cả là giống nhau, tại sao họ lại mất công coi thường nhau? Scout, anh nghĩ anh bắt đầu hiểu ra điều tại sao Boo Radley luôn đóng cửa ở trong nhà suốt.... đó là bởi vì ông ta muốn ở trong nhà."
--- ------ ------ ------ -------
1 Bồi thẩm đoàn treo: (hung Jury): một bồi thẩm đoàn không thể nhất trí phán quyết trong một vụ xử.
2 Anh em họ đôi (double cousin): khi hai chị em ruột lấy chồng là hai anh em ruột, con cái của hai cặp đó là anh em họ đôi, nghĩa là có họ theo bên nội lẫn bên ngoại. Scout đoán mò tầm bậy ý nghĩa của danh từ này.
Tuy nhiên, theo cô Stephanie Crawford, bố Atticus vừa rời khỏi bưu điện thì ông Ewell đến gần bố, chửi rủa bố, nhổ vào mặt bố, và đe dọa giết bố. Cô Stephanie (lúc này đã kể chuyện đó hai lần và đã có mặt ở đó và chứng kiến tất cả - cô rời Jitney Jungle, đi ngang qua) - cô Stephanie nói bố Atticus thản nhiên như không, chỉ lấy khăn tay ra chùi mặt và đứng đó để cho ông Ewell gọi ông bằng những cái tên mà không có gì trên đời này khiến cô lặp lại được. Ông Ewell là cựu binh của một cuộc nội chiến không mấy người biết; điều đó cộng với phản ứng ôn hòa của bố Atticus chắc chắn đã thúc đẩy ông ta hỏi, "Quá kiêu ngạo đến độ không muốn đánh nhau hả, thằng con hoang yêu bọn mọi đen kia?" Cô Stephanie nói, bố Atticus chỉ đáp, "Không, chỉ quá già thôi," rồi thọc hai tay vào túi và bỏ đi. Cô Stephanie nói bạn phải khen ngợi Atticus Finch, đôi khi ông ấy thật thông minh tinh tế.
Jem với tội không nghĩ điều đó thật thú vị.
"Dù sao thì xét cho cùng," tôi nói, "bố từng là người bắn giỏi nhất hạt này. Bố có thể..."
"Em biết là bố không hề mang súng, Scout. Thậm chí bố không có khẩu nào...." Jem nói. "Thậm chí đêm đó ở nhà tù bố không có khẩu súng nào. Bố nói với anh việc có một khẩu súng bên mình là khuyến khích một ai đó bắn mình."
"Lần này khác," tôi nói. "Tụi mình có thể bảo bố đi mượn một khẩu."
Bọn tôi là vậy và bố nói, "Nhảm nhí."
Ý của Dill cho rằng việc kêu gọi tới lòng tử tế của bố Atticus thì có thể hữu hiệu: xét cho cùng, chúng tôi sẽ chết đói nếu ông Ewell giết bố, chưa kể đến việc sẽ được một mình bác Alexandra nuôi dạy, và chúng tôi đều biết việc đầu tiên bác ấy làm trước khi bố Atticus yên nghỉ dưới lòng đất là đuổi Calpurnia, Jem nói cách hiệu quả là tôi khóc lóc và làm mình làm mẩy, vì là con út và là con gái. Cách đó cũng không tác dụng.
Khi bố nhận thấy chúng tôi lê la quanh vùng, không ăn, ít quan tâm đến những trò giải trí bình thường của chúng tôi, bố Atticus hiểu ra chúng tôi sợ hãi xâu xa đến mức nào. Một đêm bố gợi thèm Jem bằng một tờ tạp chí bóng bầu dục mới, khi thấy Jem lật nhanh các trang và ném nó sang một bên, bố hỏi, "Con đang lo chuyện gì vậy, con trai?"
Jem nổ liền, "Ông Ewell."
"Có chuyện gì à?"
"Không có gì. Tụi con sợ cho bố, và tụi con nghĩ bố phải làm một điều gì đó với ông ta."
Bố Atticus cười hóm hỉnh. "Làm gì bây giờ? Ép ông ta ký một hiệp ước hòa bình à?"
"Khi một người nói ông ta sẽ trả thù bố, coi bộ ông ta có ý đó."
"Ông ta có ý vậy khi ông ta nói nó ra," bố Atticus nói. "Jem, thử xem con có thể ở vào địa vị của Bob Ewell không? Bố đã hủy hoại chút chữ tín cuối cùng của ông ta tại phiên tòa, nếu ông ta có. Ông ta phải có một kiểu phản ứng lại, loại người của ông ta luôn luôn làm như vậy. Vì vậy việc nhổ vào mặt và đe dọa bố làm cho Mayella Ewell khỏi bị một trận đòn nữa, thì bố vui lòng nhận. Ông ta phải trút giận lên ai đó thì bố thích là bố hơn là bọn trẻ ngoài đó. Con hiểu không?"
Jem gật đầu.
Bác Alexandra bước vào phòng khi bố Atticus nói tiếp, "Chúng ta không có gì phải sợ Bob Ewell, sáng đó ông ta đã trút hết mọi giận dữ rồi."
"Tôi không tin thế đâu, Atticus," bác nói. "Loại người như ông ta sẽ làm bất cứ việc gì để thỏa cơn giận. Cậu biết những người đó như thế nào mà."
"Ewell có thể làm gì với em hả, bà chị?"
"Một cái gì đó ngấm ngầm," bác Alexandra nói. "Cậu có thể tin chắc điều đó."
"Không ai có nhiều cơ hội để làm điều gì ngấm ngầm ở hạt Maycomb này," bố Atticus đáp.
Sau chuyện đó, chúng tôi không còn sợ nữa. Mùa hè trôi qua, và chúng tôi tận hưởng nó. Bố Atticus đảm bảo với chúng tôi rằng chẳng có gì xảy ra cho đến khi tòa án cấp cao hơn xem xét lại vụ án của Tom Robinson, và rằng Tom có cơ hội được trả lại tự do, hoặc ít nhất có một vụ xét xử mới. Anh ta đang ở trại giam Enfield Prison Farm, thuộc hạt Chester cách đây gần trăm cây số. Tôi hỏi bố Atticus không biết vợ con Tom có được phép đến thăm anh ta không, nhưng bố Atticus nói không.
"Nếu anh ta thua kiện trong phiên kháng án," một tối tôi hỏi, "chuyện gì sẽ xảy ra với anh ta?"
"Anh ta sẽ lên ghế điện," bố Atticus nói, "Trừ khi thống đốc giảm tội cho anh ta. Chưa đến lúc lo đâu, Scout. Chúng ta có một cơ hội tốt."
Jem đang nằm dài trên ghế sofa đọc tờ Popular Mechaincs . Anh nhìn lên. "Như vậy không hợp lẽ. Anh ta đâu có giết ai cho dù anh ta có tội. Anh ta đâu có lấy mạng của ai đâu."
"Con biết cưỡng hiếp là tội tử hình ở Alabama mà," bố Atticus nói.
"Vâng, thưa bố, nhưng bồi thẩm đoàn đâu cần xử anh ta tội chết.... nếu muốn họ có thể xử anh ta hai mươi năm."
"Chỉ là giả thuyết thôi," bố Atticus nói. "Tom Robinson là người da màu, Jem ạ. Không một bồi thẩm đoàn nào ở khu vực này của thế giới lại nói, Chúng tôi nghĩ anh có tội, nhưng không nặng, cho một vụ truy tố như thế. Hoặc là tha bổng lập tức hoặc không gì cả."
Jem lắc đầu. "Con biết đó là không đúng, nhưng con không nhìn ra được cái gì sai - có lẽ việc cưỡng hiếp không thể là tội tử hình...."
Bố Atticus để tờ báo xuống cạnh ghế ông ngồi. Ông nói ông có bất cứ tranh cãi gì với luật về cưỡng hiếp, hoàn toàn không, nhưng ông đầy nghi hoặc khi bên công tố yêu cầu và bồi thẩm đoàn xử tội tử hình từ chứng cứ hoàn toàn suy diễn. Ông nhìn tôi, thấy tôi đang lắng nghe, và làm cho nó dễ hiều hơn. ".... ý bố là, trước khi một người bị kết án tử hình vì tội giết người, phải có một hoặc hai người tận mắt chứng kiến. Ai có thể nói. Phải, tôi có mặt ở đấy và thấy anh ta bóp cổ."
"Nhưng nhiều người đã bị cheo cổ - à, treo cổ - dựa vào những chứng cứ suy diễn," Jem nói.
"Bố biết, và nhiều người trong số họ chắc chắn đáng bị như thế- nhưng khi không có nhân chứng tận mắt chứng kiến thì luôn có sự nghi ngờ, đôi khi chỉ là một thoáng nghi ngờ. Luật sư cho rằng nghi ngờ có cơ sở, nhưng bố nghĩ một bị cáo có quyền có chút nghi ngờ. Luôn luôn có khả năng, cho dù không chắc, rằng anh ta vô tội."
"Vậy tất cả quy cho bồi thẩm đoàn. Chúng tôi phải loại bỏ các bồi thẩm đoàn." Jem kiên quyết.
Bố Atticus nín cười nhưng không được. "Con có phần nghiêm khắc với chúng ta, con trai. Bố nghĩ có thể có một cách tốt hơn. Thay đổi luật. Thay đổi nó để chỉ có quan tòa mới có quyền quyết định hình phạt trong các vụ trọng án."
"Vậy cứ đi đến Montgomery và thay đổi luật."
" Con sẽ ngạc nhiên khi thấy chuyện đó vất vả như thế nào. Bố không sống nổi tới lúc thấy luật thay đổi, và nếu con sống để thấy được nó chắc con phải già lắm rồi."
Điều này không làm Jem hài lòng, "Không, bố ạ, họ phải dẹp bỏ bồi thẩm đoàn. Thứ nhất anh ta không có tội vậy mà họ nói có."
"Nếu con nằm trong bồi thẩm đoàn đó, con trai, và mười một người kia giống con, Tom sẽ là người tự do," bố Atticus nói. "Cho đến giờ không có gì trong cuộc đời con ngăn cản lập luận của con. Những người đó, bồi thẩm đoàn của Tom, là mười hai con người có lý trí trong cuộc sống hàng ngày, nhưng con thấy có điều gì đó đã chen vào giữa họ và lý trí của họ. Đêm đó con đã thấy điều tương tự ngay trước nhà tù. Khi nhóm người đó bỏ đi, họ không đi như những người có lý trí, họ đi bởi vì chúng ta ở đó. Có điều gì đó trong thế giới của chúng ta khiến cho họ mất khả năng lập luận - họ không thể công bằng cho dù họ cố gắng. Trong tòa án của chúng ta, khi lời khai của một người da trắng chống lại lời khai của một người da đen, người da trắng luôn luôn thắng. Họ xấu xa, nhưng sự đời nó thế."
"Thật không đúng," Jem nói một cách lạnh nhạt. Anh đấm tay vào đùi. "Bố không thể kết tội một người dựa trên chứng cứ giống như vậy.... bố không thể."
"Con không thể, nhưng họ có thể và họ đã làm. Càng lớn con sẽ càng thấy nhiều điều như vậy. Một số nơi con người phải nhận được sự đối xử công bằng là trong tòa án, dù anh ta có màu da nào, nhưng con người có cách mang cả những oán hận của họ vào trong khu bồi thẩm đoàn. Khi lớn hơn, con sẽ thấy người da trắng lừa đảo người da đen mỗi ngày trong cuộc đời con, nhưng hãy để cho bố nói cho con nghe điều này và con đừng quên - bất cứ khi nào một người da trắng làm điều đó với một người da đen, bất kể anh ta là ai, anh ta giàu cỡ nào, hoặc anh ta xuất thân từ một gia đình danh giá ra sao, thì người da trắng đó vẫn là thứ rác rưởi."
Bố Atticus nói một cách quá nhẹ nhàng đến độ lời cuối cùng của ông đập mạnh vào tai chúng tôi. Tôi nhìn lên, khuôn mặt ông đầy cảm xúc. "Đối với bố chẳng có gì đáng ghê tởm hơn một người da trắng thấp kém lợi dụng sự ngu dốt của người da đen. Đừng đánh lừa mình - tất cả được tích tụ lại và tới lúc chúng ta sẽ phải trả giá cho điều đó. Bố hy vọng thời đại của các con sẽ không như vậy."
Jem đang gãi đầu. Bất chợt anh mở mắt to. "Bố Atticus," anh hỏi, "tại sao không có những người như chúng ta và cô Maudie tham gia vào bồi thẩm đoàn? Bố chưa từng thấy ai ở Maycomb trong bồi thẩm đoàn..... Tất cả họ đều từ trong rừng mà ra."
Bố Atticus ngồi ngả trên chiếc ghế bập bênh của bố. Vì lý do nào đó ông có vẻ hài lòng với Jem. "Bố đang tự hỏi chừng nào ý nghĩ đó đến với con," ông nói. "Có nhiều lý do. Điều thứ nhất, cô Maudie không thể phục vụ trong bồi thẩm đoàn vì cô là phụ nữ..."
"Ý bố là phụ nữ ở Alabama không thể....?" Tôi tức tối.
"Đúng vậy. Bố đoán đó là bảo vệ các bà các cô yếu đuối của chúng ta khỏi những vụ bẩn thỉu giống như vụ của Tom Robinson. Ngoài ra," bố Atticus cười tươi, "bố e không biết chúng ta có xử trọn được một vụ không - các cô sẽ xen vào hỏi đủ thứ."
Jem và tôi cười ầm. Chuyện cô Maudie nằm trong bồi thẩm đoàn sẽ rất ấn tượng. Tôi nghĩ về bà Dubose già trên chiếc xe lăn của bà - "Ngưng gõ búa ầm ĩ đi, quan tòa Taylor, tôi muốn hỏi người đàn ông này một điều." Có lẽ cha ông chúng ta thật thông thái.
Bố Atticus nói tiếp, "Với những người như chúng ta - đó là phần giá chúng ta phải trả. Chúng ta thường chỉ có được những bồi thẩm đoàn mà chúng ta đang có. Thứ nhất, các công dân Maycomb kiên cường của chúng ta không quan tâm. Thứ hai họ sợ. Sau đó họ...."
"Sợ, tại sao?" Jem hỏi.
"À, chuyện gì xảy ra nếu - chẳng hạn như ông Link Deas phải quyết định số tiền bồi thường dành cho... cho cô Maudie chẳng hạn, khi cô Rachel tông xe vào cô ấy. Link không thích chuyện hết đường làm ăn với cô nào ở cửa hàng của ông ta, đúng không? Vì vậy ông ta nói với quan tòa Taylor rằng ông ta không thể phục vụ trong bồi thẩm đoàn vì không ai trông coi cửa hàng khi ông ta đi vắng. Vì vậy quan tòa Taylor miến cho ông ta. Đôi khi quan tòa miễn cho ông ta mà rất bực bội."
"Điều gì khiến ông ta nghĩ một trong hai cô sẽ ngưng mua bán với ông ta?" Tôi hỏi.
Jem nói, "Cô Rachel sẽ ngưng, còn cô Maudie thì không. Nhưng lá phiếu của bồi thẩm đoàn là bí mật mà, bố Atticus."
Bố chúng tôi cười khùng khục. "Con còn phải học hỏi nhiều điều nữa, con trai. Lá phiếu của bồi thẩm đoàn được coi là bí mật. Việc phục vụ trong bồi thẩm đoàn buộc người ta phải quyết định và tuyên bố ý kiến về một điều gì đó. Người ta không thích làm chuyện đó. Đôi khi việc đó khó chịu lắm."
"Bồi thẩm đoàn của Tom chắc đã quyết định quá vội vã," Jem làu bàu.
Bố Atticus thò tay vào túi đựng đồng hồ. "Họ không vội vã đâu," ông nói, với ông hơn là với chúng tôi. "Đó là điều khiến bố suy nghĩ, điều này có thể là dấu hiệu của khởi đầu mới. Bồi thẩm đoàn này đã mất vài tiếng. Một lời phán quyết không thể tránh khỏi, có lẽ thế, nhưng thường nó chỉ khiến họ mất vài phút. Nhưng lần này...." Ông bỏ lửng và nhìn chúng tôi. "Có lẽ con muốn biết rằng có một người dám chịu đựng mệt mỏi đáng kể - ngay từ đầu ông ấy đã muốn tha bổng cho rồi."
"Ai vậy?" Jem kinh ngạc.
Đôi mắt của bố Atticus lấp lánh. "Bố không được phép nói, nhưng bố sẽ nói vầy cho con. Ông ta là một trong những người bạn ở Old Sarum của con...."
"Một trong những người nhà Cunningham hả?" Jem kêu lên. "Một trong... con không nhận ra ai trong số họ... bố đùa chắc..." Anh liếc nhìn bố Atticus.
"Một trong những bà con xa của họ. Dựa vào trực giác, bố không tác động ông ta. Chỉ dựa vào linh cảm. Bố có thể làm, nhưng bố không làm."
"Ôi trời," Jem nói đầy tôn kính. "Một phút trước họ cố tình giết anh ta rồi phút kế tiếp lại cố tìm cách phóng thích anh ta... Chừng nào còn sống thì con cùng không bao giờ hiểu được những người đó."
Bố Atticus nói con phải hiểu họ. Ông nói người Cunningham không nhận hoặc lấy bất cứ thứ gì của ai từ khi họ di cư đến Tân thế giới. Ông nói thêm một điều khác nữa về họ là, một khi bạn được tôn trong họ sẽ hết lòng với bạn. Bố Atticus nói ông có cảm giác, chỉ là hồ nghi, rằng họ rời nhà tù đêm đó với lòng kính trọng đáng kể dành cho người nhà Finch. Sau đó ông cũng nói rằng cần có một việc bất ngờ cộng với một Cunningham khác nữa để làm một người trong số họ thay đổi suy nghĩ của mình. "Nếu chúng có hai trong số đám đông đó, chúng ta sẽ có một bồi thẩm đoàn treo 1."
Jem nói từ tốn, "Ý bố rằng bố thực sự giới thiệu vào bồi thẩm đoàn một người muốn giết bố tối trước đó hả? Sao bố liều thế, bố Atticus, sao vậy?"
"Khi con phân tích thì thấy có một chút rủi ro. Không hề có sự khác biệt giữa một người này sắp kết án với một người khác cũng sắp kết án, đúng không? Nhưng có một khác biệt nhỏ giữa một người sắp kết án và một người thấy lương tâm hơi bối rối, đúng không? Ông ta là người duy nhất ngập ngừng trong cả danh sách."
"Ông đó với Walter Cunningham quan hệ ra sao hả bố?" Tôi hỏi.
Bố Atticus đứng dậy, vươn vai và ngáp. Lúc đó chưa tới giờ ngủ của bọn tôi, nhưng tụi tôi biết ông muốn có giờ đọc báo. Ông cầm tờ báo lên, gấp nó lại và vỗ đầu tôi. "Bây giờ để xem nào," ông lầm bầm với chính mình. "Hiểu rồi, anh em họ đôi2."
"Chuyện đó là sao?"
"Hai chị em cưới hai anh em. Bố chỉ có thể nói với con thế thôi.... con tự hình dung ra đi."
Tôi vắt óc một hồi và kết luận rằng nếu tôi cưới Jem và Dill có một đứa em gái và cậu ta cưới em gái đó thì con cái của tụi tôi là anh em họ đôi. "Chúa ơi, Jem này," tôi nói khi bố Atticus đã đi, "mấy người đó mắc cười thiệt. Bác có nghe chuyện này chưa, bác Alexandra?"
Bác Alexandra đang móc ở tấm thảm và không nhìn chúng tôi, nhưng bác lắng nghe. Bác ngồi trên ghế với cái rổ đan bên cạnh, tấm thảm trải trên đùi. Tại sao các bà lại móc thảm len vào những đêm nóng nực là điều tôi không thể nào hiểu nổi.
"Bác có nghe," bác đáp.
Tôi nhớ lại cái lần tai hại hồi xưa khi tôi nhảy vào giúp nhóc Walter Cunningham. Bây giờ tôi vui vì mình đã làm chuyện đó. "Ngay ngày khai trường em sẽ rủ Walter Cunningham về nhà mình ăn," tôi lên kế hoạch, quên béng mình đã thầm quyết tâm dần cho nó một trận ngay lần kế tiếp gặp nó. "Nó cũng có thể ở lại chơi sau khi tan học. Bố Atticus có thể lái xe đưa nó về Old Sarum. Thỉnh thoảng nó có thể ở lại đêm với tụi mình, hén, Jem?"
"Chuyện đó để tính toán sau," bác Alexandra nói, một tuyên bố mà với bác luôn là lời răn đe, chứ không hề là một lời hứa. Ngạc nhiên, tôi quay sang bác, "Sao không được, bác? Họ là người tốt mà."
Bác nhìn tôi qua cặp kính may. "Jean Louise, bác không hề nghi ngờ việc họ là người tốt. Nhưng họ không phải loại người như chúng ta."
Jem nói, "Ý bác nói họ thấp kém đó mà, Scout."
"Thấp kém là gì?"
"À, họ không bảnh. Họ thích táy máy tay chân hay đại loại như vậy."
"Vậy em cũng...."
"Đừng ngớ ngẩn thế, Jean Louise," bác Alexandra nói. "Vấn đề là, cháu có thể cọ rửa Walter Cunningham cho đến khi nó sáng bóng, cháu có thể cho nó đi giày và mặc cho nó bộ đồ mới, nhưng nó không bao giờ giống được như Jem. Ngoài ra, gia đình đó còn nổi tiếng nghiện rượu. Phụ nữ nhà Finch không quan tâm đến loại người đó."
"Bá...ác," Jem nói, "em cháu chưa tới chín tuổi mà."
"Bây giờ nó cũng nên biết điều đó."
Bác Alexandar đã nói. Nó gợi cho tôi một cách sống động về lần cuối cùng bác kiên quyết phản đối. Tôi không bao giờ hiểu tại sao. Đó là khi tôi bị cuốn vào kế hoạch đến thăm nhà Calpurnia....... tôi tò mò, thích thú; tôi muốn trở thành "bầu bạn" của bà, để biết bà sống như thế nào, bạn bè của bà là ai. Chắc tôi cũng muốn xem mé bên kia của mặt trăng nữa. Lần này những chiến thuật thì khác hẳn, nhưng mục đích của bác Alexandra thì vẫn vậy. Có lẽ đây là lý do bác đến sống với chúng tôi - để giúp chúng tôi chọn bạn. Tôi sẽ chống lại bác bằng hết sức mình, "Nếu họ là người tốt, vậy tại sao cháu không thể cư xử tốt với Walter?"
"Ta không nói không được tử tế với thằng bé. Cháu nên thân thiện và lịch sự với nó. Cháu nên hào hiệp với mọi người, cháu yêu. Nhưng cháu không cần mời nó tới nhà."
"Nếu như nó có họ hàng gì với mình thì sao, bác?"
"Vấn đề là ở chỗ nó không có họ hàng với chúng ta, nhưng nếu có, câu trả lời của bác vẫn là vậy."
"Bác," Jem lên tiếng, "bố Atticus nói bác có thể chọn bạn cho bác, nhưng chắc chắn bác không thể chọn gia đình cho mình và họ vẫn là họ hàng của bác dù cho bác có thừa nhận hay không, và nếu bác không thừa nhận thì thật lố bịch."
"Lại là bố cháu nữa," bác Alexandra nói, "và ta vẫn nói rằng Jean Louise không được mời Waler Cunningham đến nhà này. Nếu nó là anh em họ đôi của con bé nó vẫn không được đón nhận trong nhà này trừ khi nó đến gặp tất cả vì công việc. Dứt khoát là thế."
Bác ấy đã nói Chắc chắn là Không, nhưng lần này chắc bác sẽ đưa ra lý do, "Nhưng cháu muốn chơi với Walter, sao lại không được?"
Bác gỡ kính ra và nhìn chúng tôi. "Bác sẽ cho cháu biết tại sao," bác nói. "Bởi vì nó-là-đồ-rác-rưởi, đó là lý do cháu không thể chơi với nó. Bác sẽ không để cháu quanh quẩn bên nó, bắt chước những thói quen của nó và học những thứ mà chỉ có Chúa-mới-biết. Cháu đã gây đủ vấn đề cho bố cháu rồi."
Tôi không biết mình có thể phản ứng thế nào, nhưng Jem đã ngăn tôi lại. Anh nắm lấy vai tôi, ôm lấy tôi, và dẫn tôi đang khóc om sòm về phòng ngủ của anh. Bố Atticus nghe tiếng chúng tôi và ló đầu ra cửa. "Tụi con ổn, bố," Jem gắt gỏng, "chẳng có gì cả". Bố Atticus bỏ đi.
"Nhai kẹo cao su đi, Scout," Jem thò tay vào túi và móc ra thanh Tootsie Roll. Phải mất vài phút để nhào cục kẹo thành một khối dễ chịu trong miệng tôi.
Jem sắp xếp lại các thứ trong tủ của anh. Tóc anh chổng ngược lên phía sau và rủ xuống ở phía trước, và tôi tự hỏi liệu nó có giống tóc một người đàn ông - có lẽ nếu anh cạo nó đi và để cho nó mọc lại, tóc anh sẽ mọc lại gọn gàng đúng chỗ. Lông mày anh ngày càng rậm hơn, và tôi nhận thấy thân hình anh gày đi. Anh đang cao hơn.
Khi anh nhìn qua, anh hẳn đã nghĩ chắc tôi sắp khóc nữa, vì anh nói, "Cho em coi cái này nhưng em đừng nói với ai nghen," tôi hỏi cái gì. Anh cởi áo sơ mi ra, cười bẽn lẽn.
"Cái gì vậy?"
"Em không thấy hả?"
"Không."
"Lông đó."
"Đâu?"
"Đây, chỗ này nè."
Anh là nguồn an ủi với tôi, vì vậy tôi nói trông nó thật dễ thương, nhưng tôi có thấy gì đâu. "Nó đẹp thiệt, Jem."
"Dưới nách anh cũng có," anh nói. "Năm tới anh sẽ chơi bóng Bầu dục. Scout, đừng để bác làm em tức giận."
Có vẻ chỉ mới hôm qua anh bảo tôi đừng làm bác bực mình.
"Em biết bác không quen với con gái," Jem nói, "ít ra không phải những đứa con gái như em. Bác cố biến em thành một quý cô. Bộ em không thể tập máy vá hay làm cái gì đó sao?"
"Không hề, bác ấy không thích em, chỉ có vậy thôi, và em không quan tâm. Chính việc bác ấy gọi Walter là đồ rác rưởi khiến em tức điên lên, Jem à, không phải chuyện bác ấy nói em là mớ rắc rối của bố Atticus. Đã một lần em và bố giải quyết chuyện này rồi, em hỏi bố em có phải là mớ rắc rối không, bố nói một rắc rối không lớn, nhiều lắm thì cũng chỉ là một rắc rối mà bố luôn có thể biết chắc, và đừng lo nghĩ một giây nào về việc em có thể quấy rầy bố. Bây giờ nói về Walter - thằng đó đâu phải thứ rác rưởi, Jem. Nó đâu giống người nhà Ewell."
Jem hất giầy ra và vắt chân lên giường, anh chuồn người lên tựa vào gối và bật đèn đọc sách. "Em biết điều gì không, Scout? Giờ anh đã hiểu ra mọi thứ. Giờ đây anh nghĩ nhiều về chuyện đó và anh đã hiểu ra. Trên đời này có bốn loại người. Đó là loại người bình thường như tụi mình và những hàng xóm, có loại người giống như nhà Cunningham sống trong rừng, loại người giống như nhà Ewell ở bãi rác, và người da đen."
"Thế còn người Trung Quốc, và người Cajun ở mãi tận hạt Baldwin?"
"Anh muốn nói ở hạt Maycomb. Vấn đề là, loại như mình không thích loại nhà Cunningham, nhà Cunningham không thích người nhà Ewell, và người nhà Ewell ghét và coi thường người da màu."
Tôi nói với Jem nếu vậy thì tại sao bồi thẩm đoàn của Tom, gồm những người như nhà Cunningham, không tha bổng Tom để chọc tức nhà Ewell?
Jem gạt bỏ câu hỏi của tôi như đồ trẻ con.
"Em không biết," Jem nói, "anh từng thấy bố Atticus vỗ nhịp bàn chân khi trên radio đang chơi vĩ cầm và ông thích những xúp hơn bất cứ người nào anh từng thấy..."
"Vậy điều đó làm chúng ta giống người nhà Cunningham," tôi nói. "Em không hiểu tại sao bác....."
"Khoan, để anh nói hết - nó có làm mình giống nhà đó thiệt, nhưng ít nhiều tụi mình vẫn khác. Có lần bố Atticus nói lý do khiến bác quá quan tâm đến dòng họ là vì chúng ta chỉ có học thức và chúng ta nghèo."
"Jem này, em không biết..... có lần bố Atticus nói với em rằng hầu hết cái kiểu Dòng Họ Lâu Đời là ngốc ngếch bởi vì dòng họ của người nào cũng lâu đời như dòng họ của người nào. Em hỏi liệu điều này có bao gồm cả những người da màu và người Anh không, bố bảo có."
"Học thức không có nghĩa là Dòng Họ Lâu Đời," Jem nói. "Anh nghĩ đó là chuyện dòng họ bạn biết đọc biết viết tù hồi nào. Scout, anh đã nghiên cứu điều này rất kỹ và đó là lý do duy nhất anh có thể nghĩ ra. Vào thời đó khi họ nhà Finch còn ở Ai Cập, một người trong số họ hẳn đã học được chữ tượng hình và dạy cho con trai mình." Jem cười to. "Hãy tưởng tượng bác mình tự hào cụ tổ của bác biết đọc biết viết - các bà chuyên tìm những điều ngớ ngẩn để tự hào."
"Em vui mừng là cụ tổ biết đọc biết viết, hoặc người đã dạy bố Atticus và họ, và nếu bố Atticus không biết đọc, anh em mình sẽ khốn khổ. Em không nghĩ đó là cái gọi là học thức đâu, Jem."
"Nếu vậy làm sao em giải thích được tại sao người nhà Cunningham lại khác? Ông Walter hầu như không ký được tên ông ta, anh thấy rồi mà. Họ nhà ta biết đọc biết viết trước họ lâu."
"Không, mọi người đều phải học, không ai sinh ra là đã biết. Thằng Walter cũng thông minh theo mức của nó, đôi khi nó bị cản trở vì nó phải ở nhà giúp đỡ bố nó. Chẳng có gì sai với nó. Không, Jem, em nghĩ chỉ có một hạng người. Đó là người."
Jem quay đi và đấm vào gối anh. Khi anh nằm ngửa lại, mặt anh u ám. Anh sắp sửa bước vào thời kỳ suy sụp tinh thần, và tôi thấy e dè. Chân mày anh cau lại, môi anh mím thành một vành mỏng. Anh im lặng một hồi.
"Anh cũng nghĩ y như vậy," cuối cùng anh nói, "khi anh bằng tuổi em. Nếu chỉ có một hạng người, tại sao mọi người không thân thiện được với nhau? Nếu tất cả là giống nhau, tại sao họ lại mất công coi thường nhau? Scout, anh nghĩ anh bắt đầu hiểu ra điều tại sao Boo Radley luôn đóng cửa ở trong nhà suốt.... đó là bởi vì ông ta muốn ở trong nhà."
--- ------ ------ ------ -------
1 Bồi thẩm đoàn treo: (hung Jury): một bồi thẩm đoàn không thể nhất trí phán quyết trong một vụ xử.
2 Anh em họ đôi (double cousin): khi hai chị em ruột lấy chồng là hai anh em ruột, con cái của hai cặp đó là anh em họ đôi, nghĩa là có họ theo bên nội lẫn bên ngoại. Scout đoán mò tầm bậy ý nghĩa của danh từ này.
